một số nước tham gia tổ chức này ý thức được rằng họ không có cơ hội
được thu nhận vào Cộng đồng châu Âu. Tương tự, tổ chức CARICOM, Thị
trường chung Trung Mỹ và MERCOSUR đều dựa trên nền tảng văn hóa
chung. Tuy vậy, các nỗ lực xây dựng một cộng đồng kinh tế rộng lớn hơn
gồm các đảo quốc vùng Caribe và Trung Mỹ không thu được kết quả: việc
bắc nhịp cầu giữa văn hóa Anh và văn hóa Mỹ Latinh cho đến nay vẫn
không thành.
Khi xác định tính đồng nhất riêng của mình theo các mặt sắc tộc và
tôn giáo, người ta có thiên hướng gọi các quan hệ giữa mình với những
người thuộc các sắc tộc và tôn giáo khác như là các quan hệ giữa „chúng
ta“ và „họ“. Sự cáo chung của các nhà nước hệ tư tưởng hóa ở Ðông Âu và
Liên Xô cũ cho phép các hình thức truyền thống của tính đồng nhất và mâu
thuân săc tộc nổi lên hàng đầu. Những khác biệt về văn hóa và tôn giáo tạo
ra những bất đồng trên phạm vi lớn về những vấn đề chính sách, như nhân
quyền hay di cư, thương mại hay sinh thái. Sự gần gũi về địa lý làm nảy
sinh những yêu sách về lãnh thổ từ Bosnia tới Minđanao. Nhưng điều quan
trọng nhất là những nỗ lực của Phương Tây nhằm truyền bá các giá trị của
mình - nền dân chủ và chủ nghĩa tự do với tính cách là những giá trị toàn
nhân loại, duy trì ưu thế quân sự và củng cố những lợi ích kinh tế của mình
- đã vấp phải sự chống đối của các nền văn minh khác. Các chính phủ và
các nhóm chính trị ngày càng không có khả năng động viên cư dân và hình
thành nên các liên minh trên cơ sở hệ tư tưởng và chúng càng cố gắng đạt
được sự ủng hộ bằng cách cầu cứu đến tính cộng đồng về tôn giáo và văn
minh.
Bởi vậy, sự đụng độ giữa các nền văn minh diễn ra ở hai cấp độ. Ở cấp
vi mô các nhóm nước lân cận dọc đường ranh giới giữa các nền văn minh
đấu tranh, thường là đổ máu, để giành quyền kiểm soát đất đai và kiểm soát
lẫn nhau. Ở cấp vĩ mô, các nước thuộc những nền văn minh khác nhau cạnh
tranh giành ảnh hưởng trong lĩnh vực kinh tế và quân sự, tranh giành quyền
kiểm soát các thể chế quốc tế và các nước thứ ba, đồng thời ra sức khẳng
định các giá trị tôn giáo và chính trị của mình.
