điểm có thể cho quân mai phục, đấy là Rạch Gầm - Xoài Mút, một cửa
sông đủ rộng, đủ dài cho một hạm đội và đủ lau sậy để bố trí mai phục. Sau
đó ông dùng chiến tranh tâm lý. Biết quân Xiêm ngoài miệng khoác lác, nổ
vang trời nên Nguyễn Huệ càng tung hứng lên, bằng cách cho một hạm đội
ra hò hét khiêu chiến rồi giả thua bỏ chạy. Quân Xiêm thừa thắng đuổi theo
liền, kéo cả lực lượng tái Rạch Gầm - Xoài Mút. Khi toàn bộ quân Xiêm
vào hẳn trong tầm đạn, hàng trăm chiến thuyền được giấu kín từ các hòn
đảo nhỏ túa ra chém giết, đánh thốc vào giữa hai hàng và hàng trăm khẩu
pháo binh từ hai bên bờ nã ầm ầm vào thuyền quân Xiêm - Nguyên. Tài ba
là ở chỗ, những đợt pháo chỉ trúng quân Xiêm, không trúng quân Tây Sơn.
Đây không đơn thuần vì quân Nguyễn Huệ ném hỏa hổ tinh thuần mà vì
Tây Sơn luyện binh bằng trống hiệu. Những tiếng trống hiệu Tây Sơn sẽ
giúp phân biệt địch - ta trong đêm tối. Cần lưu ý rằng, cả trận Rạch Gầm -
Xoài Mút lẫn trận Đống Đa đều đánh vào ban đêm. Khi Nguyễn Huệ mất,
nghệ thuật đánh trận này cũng trở thành âm hưởng. Kết quả cuối cùng, 300
chiến thuyền bị tiêu diệt, 20000 quân chỉ có 2000 quân chạy thoát. Những
viên tướng Nguyễn khác như Nguyễn Văn Thành, Tôn Thất Huy, Tôn Thất
Hội... thì lúc này mỗi người cũng chỉ còn được dăm ba chục quân chạy loạn
đi tìm Nguyễn Ánh.
Những sử gia nhà Nguyễn dù viết với quan điểm ủng hộ Nguyễn Ánh,
phê phán Nguyễn Huệ nhưng trong Đại Nam thực lực không thể không
chép miệng mà bình rằng: “Quân Xiêm từ sau khi thua trận Rạch Gầm -
Xoài Mút tuy ngoài miệng thì nói khoác nhưng trong bụng thì sợ Nguyễn
Huệ như sợ cọp.”
Giỏi đến mức dù kẻ thù căm ghét cũng phải thừa nhận, đó là Nguyễn
Huệ.
2. Tiêu diệt Đàng Ngoài
2.1. Diệt Trịnh
