tạo tâm linh và đời sống tín ngưỡng cho nhân dân Đàng Trong, sau đó mới
tiến hành tổ chức lại bộ máy hành chính, tách và gộp các phủ ở Thuận
Quảng để dễ bề quản lý. Chùa Thiên Mụ tại Huế chính tay Nguyễn Hoàng
xây dựng. Đặc biệt ông còn xây dinh trấn tại Thanh Chiêm trên đất phủ
Điện Bàn, chính trấn này sẽ trở thành điểm quản lý quan trọng nhất ở miền
Nam. Vừa để coi sóc thương cảng Hội An, vừa là bộ máy đầu não của
Đàng Trong trong việc mở rộng lãnh thổ, vừa là nơi cung cấp hậu cần cho
quân đội hòng đối phó với các cuộc tấn công của nhà Trịnh. Dinh Thanh
Chiêm vì thế được quản lý bởi chúa kế tục đời sau là thế tử Nguyễn Phúc
Nguyên. Từ giờ, nguyên tắc chúa đời sau sẽ nắm dinh Thanh Chiêm trở
thành truyền thống của chín đời chúa Nguyễn, như một lời đảm bảo về sự
kế thừa hợp pháp.
Một trong những công lao lớn nhất của chúa Tiên Nguyễn Hoàng chính
là đặt nền tảng cho “trọng thương ở vùng đất miền Nam trù phú. Đại Nam
thực lực chép: “Thuyền buôn các nước đến nhiều. Trấn trở nên một nơi đô
hội lớn.” Ông đã xây dựng Hội An thành thương cảng lớn nhất Đông Nam
Á, đồng thời từ thuở sơ khởi ấy, Nguyễn Hoàng đã biết xúc tiến ngoại
thương bằng các bức thư gửi cho Nhật Bản đề cùng buôn bán. Cuốn sách
Xứ Đàng Trong Lịch sử kinh tế - xã hội Việt Nam thế kỷ 17 - 18 đã viết:
“Ngoại thương đã trở thành yếu tố quyết định trong tốc độ phát triển của
Đàng Trong. Ngoài thương nghiệp không có gì khác có thể giúp họ Nguyễn
xây dựng một cách nhanh chóng vùng đất ít nhân lực này có thể đương đầu
nổi với một vùng đất có số tiềm lực nhiều gấp đôi, gấp ba Đàng Trong về
mọi mặt.”
Có thể nói rằng, chúa Tiên Nguyễn Hoàng đã vượt trên tư tưởng cùng
thời đại ở miền Bắc, nếu như ở miền Bắc vẫn theo Nho gia “trọng nông ức
thương” thì ở miền Nam đã đưa tầm nhìn ra biển. Hãy dùng lăng kính hiện
đại để nhìn về lịch sử. Trong nền kinh tế thị trường ngày nay, chúng ta đang
thấy các thương hiệu lớn nước ngoài khi muốn xâm nhập vào thị trường
Việt Nam thì đa số luôn chọn Sài Gòn làm điểm thử nghiệm đầu tiên. Nếu
Sài Gòn đảm bảo rồi thì mới tiến hành khai thác thị trường Hà Nội. Chính
