Trong đã muốn xưng đế, bằng những cải cách có tính vương triều qua các
chức quan chia làm sáu bộ: Lại, Hộ, Lễ, Binh, Hình và Công. Lúc này, vai
trò của một vị chúa chăm lo muôn dân, mở cõi vào Nam đã chết mà thay
bằng tham vọng của kẻ đế vương thích ăn chơi, nhũng nhiều nhân dân và
hưởng lạc. Thành trấn Phú Xuân đầy rẫy cung điện, hàng quý tộc lao vào
hưởng lạc. Lê Quý Đôn trong Phủ biên tập lục đã kể về giai đoạn 70 năm
hòa bình này của chúa Nguyễn với những hình ảnh xa xỉ cùng cực như yên
ngựa bằng vàng, người người đua nhau khoe của. Quần chúng nhân dân
Đàng Trong than vãn qua câu ca:
“Ai ơi ngẫm lại mà coi,
Ngọc vàng con hát tôi đòi thằng dân.”
Các loại thuế tăng liên tục, thậm chí còn sinh ra các loại thuế mới. Người
dân vất vả lên rừng cũng phải nộp thuế các sản vật cho hàng quý tộc hưởng
thụ. Chính điều này sẽ dẫn đến sự sụp đổ của vương triều. Nhưng để dẫn
đường đến cái diệt vong ấy thì cần một môi dẫn và quyền thần Trương
Phúc Loan chính là con sâu mọt dẫn đường ấy. Thời điểm Nguyễn Cư
Trinh còn sống, chỉ có Nguyễn Cư Trinh là dám hạ nhục Trương Phúc Loan
mà Loan “cắm lắm nhưng vẫn kính sợ”. Năm 1767, Nguyễn Cư Trinh mất
ở tuổi 51. Cây cột chống trời đức độ, tài giỏi, lại có uy tín trong triều cuối
cùng của Đàng Trong đã gãy, phần còn lại sẽ là nơi phô diễn của con sâu
mọt Trương Phúc Loan.
Trong những năm cuối đời, chúa Nguyễn Phúc Khoát đã bị Trương Phúc
Loan dẫn đường đến tửu sắc vô độ, dẫn đường đến một mối quan hệ không
chính thống với cô em chú bác ruột của chúa là công nữ Nguyễn Phúc
Ngọc Cầu. Môi quan hệ này đã sinh ra Nguyễn Phúc Thuần - tức là vị chúa
cuối cùng của nhà Nguyễn, vị chúa thứ chín. Vấn đề là chúa Nguyễn Phúc
Khoát không hề có ý định trao quyền cho Nguyễn Phúc Thuần mà di chúc
ông để lại dành ngôi vị ấy cho hoàng tử Nguyễn Phúc Luân, một người
thông minh, tài trí và quyết đoán. Trương Phúc Loan cần một bù nhìn,
không cần một người tài, bởi ông ta hợp mưu với thái giám Chữ Đức và
