lên quyết đánh dẹp lũy này. Bà cưỡi voi ra trận, cùng binh lính tử chiến trên
núi Đầu Mâu, phía trên cao, quân Nguyễn thả đá xuống, quân Tây Sơn chết
cả ngàn vẫn không lùi bước vì có Bùi Thị Xuân áo bào đẫm máu đang
giành lấy dùi để thúc tiếng trống trận Tây Sơn huyền thoại. Quân Tây Sơn
tử chiến đến quá trưa vẫn không chịu lùi, nhiều mảng thành đã bị phá vỡ.
Quân Nguyễn chứng kiến cảnh Bùi Thị Xuân đánh trống, cưỡi voi mà sợ
hãi. Ác mộng bại trận như thời Nguyễn Huệ bỗng nhiên quay trở về. Quân
Nguyễn vội vàng chia binh mở đường máu để chạy ra biển. Quang Toản
thấy vậy, lại tưởng quân Nguyễn đông đảo đang định tấn công, thế là vội
vàng ra hiệu lui binh. Bùi Thị Xuân với tay áo đẫm máu, nắm lấy áo bào
của Quang Toản xin ở lại đánh tiếp. Hành động anh dũng của vị nữ tướng
huyền thoại ấy đã khiến những giáo sĩ người Pháp rúng động, họ khâm
phục bà tới nỗi có nhiều tài liệu sửa lại hắn quân số nhà Nguyễn và Tây
Sơn để nêu bật lên sự bị hùng của bà. Đúng vào lúc ấy, Nguyễn Văn
Trường đã đánh bại thủy quân Tây Sơn ngoài cửa biển Nhật Lệ. Tin bại
trận đẩy về khiến Quang Toản vội vã tháo chạy. Ở trên bờ, một cánh quân
cũng xin hàng. Chỉ còn Bùi Thị Xuân ở lại, trên lưng voi, tay cầm súng và
một tấm áo giáp đẫm máu trên khuôn mặt người phụ nữ Việt Nam không
kém phần nhan sắc mà độ ngoan cường thì hơn đứt nhiều đấng mày râu
khác.
Trấn Ninh thất thủ đi theo hy vọng cuối cùng của nhà Tây Sơn. Tháng 3
cùng năm đó, Võ Văn Dũng và Trần Quang Diệu bỏ thành Quy Nhơn vượt
đường núi vòng ra Bắc Hà. Rồi đây họ cùng với Bùi Thị Xuân sẽ lần lượt
bị bắt và nhận sự trả thù đẫm máu của quân nhà Nguyễn. Sống anh hùng
chết cũng anh hùng. Một đời của Trần Quang Diệu, Bùi Thị Xuân... đã đủ
để ghi danh non sông rồi.
Ngày 20 tháng 7, Nguyễn Ánh đến Thăng Long, Quang Toản không
chống nổi, bị bắt. Nhà Tây Sơn chấm dứt, vương triều đoản mệnh ấy chỉ
tồn tại được đúng 25 năm, rực rỡ mà cũng đau đớn. Nhà Nguyễn được
thành lập, trở thành nền quân chủ cuối cùng của Việt Nam. “Từ độ mang
gươm đi mở cõi, Trời Nam thương nhớ đất Thăng Long.” Hơn hai thế kỷ
