Không chỉ riêng vấn đề lãnh thổ, Minh Mạng còn có công lớn trong việc
duy trì văn hóa nước nhà. Đại nam thực lục chép, Minh Mạng ra chỉ dụ cho
nội các: “Nước Việt ta lấy văn hiến mở nước, các vua anh minh ra đời, duy
Thánh Tông nhà Lê là hiếm có, pháp độ và chính sách hay đều chép trong
sử, lại còn sau khi mưu Cơ muôn việc nhàn hạ, văn nghệ vui chơi làm ra rất
phong phú, cái phong tao lưu lại còn thấy tiếng hay, trẫm truy tư cổ nhân
rất là hâm mộ. Tuy đã xa đời, thơ đã tản mát, mà các văn nho học giả tất
cũng còn giữ được. Trẫm muốn tìm nhặt in ra để lại lâu dài không mất.”
Nhà vua có công thu thập khắp nơi các bộ sách sử, sách văn học, các tài
liệu, các bộ thư tịch của tiền triều, rồi in khắc lại, tạo thành kho mộc bản
triều Nguyễn, ghi dấu cả một chặng đường lịch sử dân tộc từ thuở sơ khai.
Nhờ vậy mà dù phải gánh chịu khoảng thời gian 200 năm nội chiến thì lịch
sử và văn học nước ta lại không hề bị mai một.
Minh Mạng hoàn thiện bộ máy hành chính qua việc cải cách Lục Bộ, tổ
chức lại hoàn toàn bộ máy nhà nước thời Nguyễn. Tất cả là để phù hợp với
địa lý mới, sự khác biệt về văn hóa, kinh tế, chính trị của các vùng miền.
Để xã hội có quy củ cùng nề nếp, nhà vua cho thống nhất việc đo lường và
y phục. Theo Giáo sư Phan Huy Lê đánh giá thì: “Trong lịch sử chế độ
quân chủ Việt Nam, cải cách của vua Lê Thánh Tông năm 1471 và cải cách
của vua Minh Mạng năm 1831 - 1832 là hai cải cách hành chính có quy mô
toàn quốc và đạt hiệu quả cao nhất.”
Minh Mạng là một vị vua rất siêng năng và liêm chính, thức khuya dậy
sớm lo chính sự, yêu người hiền, coi trọng tài và đức. Nhà vua là người đã
mở Quốc Tử Giám ở Huế, phát triển giáo dục rộng khắp cả nước, thời
Minh Mạng là giai đoạn người mù chữ ở Việt Nam thấp nhất. Cũng thời
Minh Mạng, nông nghiệp được phát triển hơn một bậc, ông cho hoàn chỉnh
hệ thống để điều ở Bắc Bộ, đặt quan khuyến nông khai hoang ven biển Bắc
Bộ, lập các huyện Kim Sơn và Tiền Hải. Và đặc biệt là kênh Vĩnh Tể có giá
trị lớn về các mặt trị thủy, giao thông, thương mại, biên phòng. Vì thế thời
Minh Mạng được đánh giá là thời thịnh trị nhất của nhà Nguyễn.
