kỷ X có vẻ là thế kỷ sinh ra những vị vua đánh trận giỏi nhất Việt Nam từ
trước tới nay, mà phải đến sau này họa may có Quang Trung - Nguyễn Huệ
mới có thể sánh hơn. Lịch sử thế giới rất hiếm có một đất nước sản sinh ra
ba vị vua mỗi người cách nhau trên dưới 20 năm, sở hữu những võ công
oanh liệt trên lưng ngựa đến như thế. Đầu tiên là vua Ngô Quyền với nghệ
thuật cắm cọc nhọn trên sông Bạch Đằng tiêu diệt quân Nam Hán vào năm
938, rồi đến vua Đinh Bộ Lĩnh được mệnh danh là “Vạn Thắng Vương”,
khi trong vòng 3 năm ngắn ngủi đã đánh một lèo hạ gục 11 vị sứ quân để
thống nhất đất nước vào năm 968, và cuối cùng là vua Lê Đại Hành không
những dẹp tan quân Tống xâm lược mà còn đưa quân xuống phía Nam đuổi
Chăm Pa vào năm 981 - 982.
Để biết rõ về cái xuất chúng của Lê Hoàn, chúng ta cần biết hoàn cảnh
mà Lê Hoàn chiến thắng quân Tống vào năm 981. Thời điểm đó, Tống
Thái Tông đã lên ngôi, ông được đánh giá là vị hoàng đế đóng vai trò quan
trọng trong việc tạo nên giai đoạn thịnh trị của triều Tống. Hãy nhìn lại
Trung Quốc khi ấy, sự hùng mạnh của nhà Tống được kế thừa sau một loạt
những cuộc “thay máu” và “tranh giành” trước đó, từ triều Tần, Hán,
Đường... cho đến các thời kỳ loạn lạc như Tam quốc hay Ngũ đại Thập
quốc. Tất cả đã tạo nên diện mạo của nền văn minh Trung Hoa được thế
giới ngưỡng mộ.
Còn Việt Nam ta khi ấy? Chúng ta xuất phát từ những bộ tộc Việt ở
Hồng Bàng, sau đó đến Văn Lang, Âu Lạc, rồi thì đối diện với 1000 năm
Bắc thuộc. Trong 1000 năm ấy, khi Trung Quốc đã trải qua bao nhiêu triều
đại để xây dựng đất nước thì những gì liên quan đến dân tộc ta chỉ là những
cuộc khởi nghĩa nhỏ lẻ. Mãi đến sau này, ta mới có quyền tự chủ vào năm
938 nhờ chiến thắng của Ngô Quyền. Từ năm 938 đến năm 980, chỉ 42
năm, từ triều Ngô sang triều Đinh. Chúng ta hãy đặt câu hỏi: Ta có gì khi
ấy? Không, không có nhiều. Chính quyền trung ương tập quyền ở Hoa Lư
cũng chưa xây dựng được một hệ thống áp đặt rõ ràng với các hào thổ địa
phương. Hoàn cảnh ấy, không thể tạo ra được một thể chế dân tộc thống
nhất để dùng kể “Vườn không nhà trống”, theo kiểu toàn dân đánh giặc như
