nghĩa chênh lệch vô cùng về tương quan lực lượng trong khi quân Minh có
trên 10 vạn quân đóng trấn các nơi thì Lam Sơn thực lục chép về quân của
Lê Lợi như sau: “Quan võ ba mươi lăm (35) người, quan văn dăm ba
người, với hai trăm (200) thiết kỵ, hai trăm (200) nghĩa sĩ, hai trăm (200)
dũng sĩ và mười bốn (14) thớt voi. Còn bọn chuyên chở lương thảo cũng
già yếu, đi hộ vệ vợ con cũng chỉ hai nghìn (2000) người!”
Như thế, không khó hiểu khi khoảng thời gian 6 năm (1418 - 1423),
những gì liên quan đến Lê Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn là những thất
bại chiếm phần lớn, quân sĩ khổ sở, ốm đau, bệnh tật, sống bằng rau rừng
và măng tre, Lê Lợi thậm chí phải giết voi ngựa thay cho lương thảo. Có
những trận nghĩa quân bị tuyệt lương thực hơn 2 tháng bị vây kín trong núi,
đến khi tập hợp lại thì tàn quân chỉ còn hơn 100 người. Có những trận bị
vây ngặt tới mức Lê Lai phải đóng giả Lê Lợi để đánh lạc hướng quân
Minh cho chủ soái chạy thoát.
Vua Lê Thái Tổ những ngày thất bại tuy tình cảnh thê thảm mà ý chí
vững như núi Thái Sơn. Kể cả khi xương cốt của tổ phụ bị giặc đào trộm
lên để ép ông quy hàng, ông vẫn không nao núng. Lam Sơn thực lực chép:
“Tên bầy tôi phản bội là Ái cùng Đỗ Phú dẫn quân Minh đào lấy tiểu đựng
hài cốt tổ phụ Lê Lợi treo sau thuyền hẹn nhà vua phải ra hàng, khiến nhà
vua sai Trịnh Khả và Lê Bí đội có bơi rình giặc ngủ say lên thuyền ăn trộm
được tiểu đựng xương đem về trình táng lại chỗ cũ.” Ba lần phải rút chạy
về núi Chí Linh nhưng tinh thần không chịu lùi bước thì vẫn cao ngút trời.
Ông lại đứng dậy dựng cờ khởi nghĩa, lại phủ dụ quân lính, lại tập hợp tàn
quân để mở đợt phản công mới. Đại trượng phu chịu những cái nhục, cái
đau mà người thường không chịu đựng nổi, Lê Lợi - Lê Thái Tổ là người
như vậy. Chính tinh thần không lùi bước ấy đã tạo nên người anh hùng rất
quan trọng trong dòng chảy dân tộc. Vị anh hùng đã xuất hiện vào lúc đất
nước lâm nguy nhất, dựng cờ đánh đuổi giặc phương Bắc khỏi bờ cõi, giữ
lại hồn thiêng núi sông Đại Việt.
