không thể cung cấp lương thảo và nhân lực cho quân đội chính quy và có
tính chất giải phóng kinh đô. (Bình Ngô đại cáo: “Khi Linh Sơn lương hết
mấy tuần, Lúc Khôi Huyện quân không một đội”). Ngoài ra cần phải nói
thêm, Thanh Hóa bị bọc giữa ba thành trì lớn mà quân Minh đã điều động
quân để giữ lấy, bao gồm Đông Đô, Tây Đô và Nghệ An. Đây là lý do mà
quân Minh luôn đủ lực lượng để bao vây và triệt đường lương thảo của
quân Lam Sơn. Điều tương tự cũng xảy đến ở sáu lần ra Kỳ Sơn mà Khổng
Minh tiến hành. Giữa hai nước Thục - Ngụy cũng có sự chênh lệch về nhân
lực và vật lực, nhưng chính yếu là con đường vận lương hiểm trở từ phía
Thục đến Kỳ Sơn khiến cho Tư Mã Ý chỉ cần cố thủ không ra đánh, hoặc
chặt đứt đường lương thảo là khiến Khổng Minh phải rút về. Vấn đề này
đòi hỏi ở phía sau lưng Vũ Hầu phải có một địa phương yên ổn, một vùng
đất mênh mông, đảm bảo hậu cần tốt, để tạo đường lương xuyên suốt, nuôi
quân, mộ lính cho một chiến dịch dài hạn. Người đời sau tin rằng, mảnh đất
mà Khổng Minh cần chiếm lấy và thật sự Khổng Minh trong chính sử cũng
đã cố gắng chiếm lấy chính là Lương Châu. Có được Lương Châu thì mới
tính tới việc đuổi hươu ở Trung Nguyên. Lương Châu cũng như Nghệ An
sau lưng Thanh Hóa. Nhưng Khổng Minh theo những gì La Quán Trung
miêu tả đã không “lùi một bước biển rộng trời cao” như cách Nguyễn
Chích đã bày cho Lê Lợi, mà mãi đâm đầu vào một chiến lược bế tắc ở phía
trước để rồi chết trong mối hận ngàn đời.
Người đời sau xem Khổng Minh là biểu tượng của tài trí, ấy là vì pho
tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa của La Quán Trung đã đi vào nhân gian
với hình tượng xuất chúng về trí tuệ như thế. Nhưng ta hãy nhớ rằng cha
ông nước Việt đã có một người lâm vào hoàn cảnh tương tự như Khổng
Minh, trong một cuộc chiến chênh lệch tương tự, nhưng đã nghĩ ra kế sách
có tính bước ngoặt để đổi thế cờ. Chiến thắng của Lam Sơn sau khi thay
đổi chiến lược là một ví dụ thực tiễn hùng hồn để chứng minh rằng nếu
ngày ấy Khổng Minh thành công trong việc quay đầu về sau lưng để chọn
Lương Châu làm bàn đạp thì lịch sử Tam quốc có thể đã thay đổi.
