đỉnh cao sức khỏe. Sự kết hợp giữa việc dành nhiều thời gian cho việc thu hái
thức ăn và hiệu suất thu hái không thay đổi cho thấy rằng những người phụ nữ có
tuổi, ở giai đoạn sau mãn kinh, thu hái được nhiều thức ăn tính trung bình mỗi
ngày hơn nhóm những người phụ nữ trẻ tuổi hơn, dẫu rằng thu hoạch lớn của họ
phần nhiều là do lượng dư thừa từ lượng thức ăn cần có cho nhu cầu của bản thân
những người đó, cũng như là những người phụ nữ lớn tuổi này không còn vướng
bận chuyện chăm sóc cho con cái của mình nữa.
Hawkes và những cộng sự của bà quan sát thấy những người đàn bà Hadza lớn
tuổi thường chia sẻ phần thức ăn dư thừa do bản thân thu lượm được với những
người họ hàng thân thuộc, chẳng hạn những đứa cháu của mình hay lũ trẻ mới
lớn giống như một chiến thuật khi chuyển đổi từ đơn vị đo lường lượng thức ăn
từ calorie sang cân nặng của một đứa bé, vậy nên người đàn bà đó có lẽ thu được
hiệu quả hơn khi cống hiến phần thức ăn cho những đứa cháu hay lũ trẻ ở gần
mình hơn để dành chúng cho những đứa trẻ sơ sinh do chính bà ta sinh ra (thậm
chí là khi chính người đàn bà đó vẫn còn có thể mang bầu) bởi dù gì thì khả năng
thụ thai của người phụ nữ đã lớn tuổi < hắc chắn sẽ suy giảm đi theo thời gian,
trong khi các cô con gái của người phụ nữ đó chắc hẳn đã bước vào độ tuổi chín
của thời kì sinh sản. Theo lẽ tự nhiên, cuộc tranh cãi về sự chia sẻ phần thức ăn
này không chỉ liên quan tới sự đóng góp đơn lẻ về mặt sinh sản của những người
phụ nữ đã bước qua độ tuổi mãn kinh trong những xã hội truyền thống. Một
người bà cũng có thể trở thành người trông nom lũ cháu chắt của mình, vì thế họ
giúp cho những đứa con đã trưởng thành của mình sinh thêm nhiều đứa trẻ nữa,
mà những đứa bé này cũng mang một phần gen của người phụ nữ đó với tư cách
là người bà của chúng. Thêm vào đó, người bà có thể mang lại vị thế trong xã hội
cho những đứa cháu của mình cũng giống như những gì người mẹ có thể mang
lại cho con cái họ. Nếu một ai đó chơi trò chơi của Chúa trời hay tìm ra học
thuyết tiến hóa như Darwin và rồi cố gắng tiên đoán xem khi nào thì nên để cho
những người phụ nữ có tuổi bước vào giai đoạn mãn kinh hay vẫn duy trì khả
năng sinh sản, có lẽ người đó sẽ vẽ ra một bản cân đối, đối lập giữa một bên là
những lợi ích của thời kì mãn kinh và bên còn lại là cái giá phải trả cho điều đó.
Những trả giá cho thời kì mãn kinh đó chính là việc người phụ nữ đó mất đi cơ
hội có được những đứa trẻ tiềm năng khi bước vào độ tuổi mãn kinh. Lợi ích có
thể nhìn thấy bao gồm việc tránh khỏi những rủi ro gia tăng do việc sinh nở và
