khác hẳn những con chuột chạy trong mê cung và nhấn bàn đạp
để lấy thức ăn. Con người là những thực thể phức tạp có suy nghĩ,
cảm xúc, thái độ, cá tính, kỹ năng, kinh nghiệm và mục tiêu. Công
việc của họ cũng phức tạp và đòi hỏi những kỹ năng nhận thức
bậc cao bao gồm giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định. Hơn nữa,
chúng ta còn làm việc với những con người phức tạp khác trong
các tổ chức phức tạp. Mặc dù ta có thể nghĩ rằng mọi sinh vật
sống đều giống nhau, nhưng thực tế chúng ta không phải là
những con chuột lang chạy trong một cái bánh xe.
Lược sử động viên con người
Gần như trong suốt lịch sử nhân loại, con người được động viên
bằng những “cây gậy” chứ không phải những “củ cà rốt”. Vì sao?
Trước Cách mạng Công nghiệp, người ta không thuê nhân công;
nếu những người tự làm chủ không hoàn thành hết công việc, thì
nô lệ, tù nhân và binh lính sẽ đảm nhiệm chúng, trong đó ai
không chăm chỉ làm việc sẽ bị trừng phạt thể xác hoặc bị giết
chết. Đây là kỹ thuật động viên khá hiệu quả. Khi Cách mạng
Công nghiệp nổ ra, các nhà máy được xây dựng và nhu cầu thuê
mướn số lượng lớn nhân công là những công dân tự do bắt đầu
xuất hiện. Như thế, nguồn gốc của lực lượng lao động ngày nay
chưa đến 200 năm tuổi. (Vào thời các vị vua Pharaoh, người ta
không phải lo gì về các nguyên tắc huấn luyện bằng cách thưởng
phạt). Trên thực tế, trong khoảng 100 năm trở lại đây, các nhà
nghiên cứu, nhà khoa học và các lãnh đạo doanh nghiệp mới bắt
đầu tiếp cận việc nghiên cứu sự động viên và hiệu suất làm việc
của nhân viên một cách có hệ thống. Chúng ta hãy xem xét một
số công trình quan trọng nhất và có ảnh hưởng lớn nhất trong
giai đoạn này.
Frederick Taylor – Cha đẻ của thuyết Quản lý khoa học
Khi các nhà máy và những dây chuyền lắp ráp phát triển, một
chuyên ngành mới xuất hiện: quản lý khoa học. Được xem là cha
đẻ của phong trào này, Frederick Taylor đã công bố công trình
nghiên cứu The principles of scientific management (tạm dịch:
Những nguyên tắc quản lý khoa học) vào năm 1911. Taylor làm
việc cho Tập đoàn thép Bethlehem và rất quan tâm đến việc tối đa
20
