mỗi người đã tụt xuống một vài nấc thang của nền văn minh. Khi đứng một
mình có thể anh ta là người có văn hóa, nhưng trong đám đông anh ta là
một gã mọi rợ, nghĩa là một sinh vật hành động theo bản năng. Anh ta có
xu hướng dễ bộc phát, hung hãn, độc ác nhưng cũng dễ có những hành
động hăng hái, anh hùng như những người tiền sử. Do tham gia vào đám
đông mà người ta trở nên kém cỏi hẳn trong hoạt động trí tuệ.
Bây giờ chúng ta hãy để cá nhân sang một bên và quay lại với mô tả
tâm hồn tập thể do Le Bon phác hoạ. Trong lĩnh vực này thì một nhà phân
tâm học dễ dàng tìm ra ra nguồn gốc và xếp loại tất cả các nét đặc thù.
Chính Le Bon đã chỉ cho ta đường lối khi ông nêu rõ sự tương đồng giữa
đời sống tinh thần của người tiền sử và trẻ em. “Đám đông bồng bột, bất
định và dễ kích động. Lĩnh vực vô thức gần như hoàn toàn kiểm soát đám
đông. Đám đông tuân theo những kích động, tùy theo hoàn cảnh, cao cả
hay độc ác, hào hùng hay hèn nhát, nhưng trong mọi trường hợp những
kích động ấy cũng mạnh mẽ đến nỗi chúng luôn chiến thắng cá nhân, chiến
thắng ngay cả bản năng tự bảo tồn” (trang 176). “Đám đông không làm gì
có chủ đích cả. Ngay cả khi đám đông rất muốn một điều gì đó thì ước
muốn đó cũng không tồn tại lâu, đám đông không có tính kiên trì. Đám
đông không chấp nhận hoãn thực hiện ngay ước muốn của mình. Đám đông
có cảm giác mình có sức mạnh vô biên, đối với cá nhân tham gia vào đám
đông thì khái niệm “bất khả” là không tồn tại. Đám đông rất dễ bị thôi
miên, cả tin, và không có khả năng tự phê phán, đối với đám đông thì
không có việc gì là không thực hiện được. Đám đông suy nghĩ bằng hình
ảnh, hình nọ tạo ra hình kia, giống như khi một người để cho trí tưởng
tượng tự do hoạt động vậy. Những hình ảnh đó không thể nào dùng trí tuệ
để so sánh với hiện thực được. Tình cảm của đám đông bao giờ cũng đơn
giản và phấn khích mạnh. Như vậy là đám đông không hề biết đến nghi ngờ
và dao động” (trang 193).
Trong việc giải thích giấc mơ nhờ đó chúng ta biết rất nhiều về họat
động của vô thức chúng tôi đã theo kĩ thuật sau đây: chúng tôi không quan
tâm đến những mối nghi ngờ, thiếu tự tin trong khi kể lại giấc mơ và coi tất
