muốn đối với đối tượng? Có thể có từ bỏ trong khi đối tượng vẫn còn hay
không? Trước khi chúng ta đi sâu vào những vấn đề phức tạp ấy, chúng ta
đã thấy xuất hiện một ý nghĩ bao hàm thực chất của vấn đề, đấy là: đối
tượng chiếm chỗ của cái “Tôi” hay của cái “Tôi”- lí tưởng.
Rõ ràng là từ trạng thái yêu đương đến trạng thái thôi miên khoảng
cách không xa lắm. Những điểm giống nhau là rất rõ ràng: khiêm tốn phục
tùng, nhu thuận, không có thái độ phê phán với ông thầy thôi miên cũng
như với người yêu dấu, không còn sáng kiến riêng. Không còn nghi ngờ gì
rằng ông thầy thôi miên đã chiếm chỗ của cái “Tôi”- lí tưởng. Nhưng trong
tình trạng thôi miên những trạng thái ấy hiện ra rõ ràng hơn, nổi bật hơn
cho nên đúng ra là phải dùng thôi miên để cắt nghĩa yêu thương chứ không
phải là ngược lại. Ông thày thôi miên là đối tượng duy nhất bên cạnh kẻ bị
thôi miên, ngoài ra không còn ai khác. Trong trạng thái thôi miên “Tôi”
tuân theo tất cả những gì ông thày đòi hỏi và ra lệnh và sự kiện này nhắc
chúng ta rằng chúng ta đã quên không nói đến một chức năng của cái
“Tôi”- lí tưởng, đấy là chức năng kiểm nghiệm thực tế. Không có gì đáng
ngạc nhiên là “Tôi” coi mọi cảm giác là thực nếu thẩm quyền tâm thần làm
nhiệm vụ kiểm nghiệm thực tế (“Tôi”- lí tưởng) đã công nhận cái thực tế
đó. Vì không có khao khát đưa đến những mục tiêu dục tính không bị cản
trở cho nên việc thể hiện là rất hoàn hảo. Quan hệ trong thôi miên là sự xả
thân hoàn toàn mà không có thoả mãn nhục dục, còn trong tình yêu thì sự
thoả mãn được tạm thời gác lại, được coi là mục đích đến trong tương lai.
Nhưng mặt khác ta cũng có thể nói rằng thôi miên là một sự hình
thành đám đông (nếu có thể nói như thế) gồm hai người. Thôi miên không
phải là đối tượng phù hợp để so sánh với đám đông vì chúng y hệt nhau.
Thôi miên tách riêng từ cấu trúc phức tạp của đám đông ra còn một thành
phần: quan hệ với lãnh tụ. Thôi miên khác đám đông ở giới hạn người tham
gia, còn khác yêu đương ở chỗ không có khao khát dục tính trực tiếp. Thôi
miên giữ vị trí trung gian giữa đám đông và tình yêu.
Chúng ta nên để ý rằng chính các khao khát bị ngăn chặn hiểu theo
nghĩa mục đích dục tính tạo ra những mối liên kết lâu dài giữa người với
