9. BẢN NĂNG BẦY ĐÀN
Chúng ta sẽ chẳng hài lòng được lâu với cách giải quyết huyễn hoặc
bí mật về đám đông bằng công thức trên. Ý nghĩ rằng thực ra chúng ta đã
dựa vào bí ẩn của thôi miên, mà thôi miên thì cũng còn biết bao điều chưa
rõ lại làm chúng ta không yên. Và như vậy là lại xuất hiện vấn đề đòi hỏi
phải nghiên cứu tiếp.
Chúng ta phải nói ngay rằng những mối liên kết tình cảm của đám
đông mà chúng ta đã nói tới cũng đủ để để giải thích một trong các đặc
điểm của nó: cá nhân thiếu độc lập và sáng kiến, hành động a dua, có thể
nói là sự thoái hoá cá nhân thành một đơn vị của đám đông. Nhưng đám
đông, nếu xét tổng thể, còn thể hiện những đặc điểm như: họat động trí tuệ
thấp, dễ khích động, không có khả năng tự chế và trì hoãn, có xu hướng
vượt giới hạn trong biểu lộ tình cảm và chuyển những tình cảm này thành
hành động - tất cả những đặc điểm ấy và cả những đặc điểm khác nữa đã
được Le Bon mô tả rất rõ ràng - cho ta một bức tranh về sự thoái hoá tinh
thần trở lại thang bậc thấp hơn như ta ta thường thấy ở trẻ con và người tiền
sử. Sự thoái hoá đặc biệt rõ ở những đám đông bình thường, còn ở những
đám đông nhân tạo, có tổ chức cao thì sự thoái hoá không đến mức sâu sắc
như vậy.
Như vậy là chúng ta có cảm giác rằng đấy là trạng thái mà những
kích thích tình cảm và hoạt động trí tuệ của từng cá nhân quá yếu, không
thể tự thể hiện một cách riêng rẽ được mà nhất định phải chờ tiếp ứng dưới
dạng lặp lại một cách đồng loạt ở những người khác. Ta phải nhớ rằng
trong xã hội loài người có quá nhiều hiện tượng phụ thuộc như vậy, có quá
ít sự độc đáo và lòng can đảm riêng, và mỗi người đều bị tâm lí đám đông
chi phối rất mạnh, biểu hiện trong đặc điểm về chủng tộc, trong các thành
kiến giai cấp, dư luận xã hội v.v. Bí mật của ảnh hưởng ám thị càng tăng
lên khi chúng ta khẳng định rằng ảnh hưởng ấy không chỉ tác động từ
người cầm đầu mà còn do từng người tác động lẫn nhau, thì chúng ta phải
