Le Bon tập trung chú ý vào các đám đông nhất thời, Mc Dougall thì
quan tâm đến các cộng đồng ổn định, Trotter khảo sát những đoàn thể phổ
biến nhất trong đó con người, cái được gọi là sinh vật chính trị (zwou
politikou), đang sống và xác lập cơ sở tâm lí của chúng. Trotter không cần
phải tìm cội nguồn của bản năng bầy đàn vì ông cho rằng nó là nguyên
thuỷ, không còn phân tích ra nhỏ hơn được nữa. Lời bình của ông rằng
Boris Sidis cho rằng bản năng bầy đàn là sản phẩm của ám thị cũng may là
thừa đối với ông; lời giải thích này là theo một mẫu quen thuộc, sai lầm và
lời khẳng định ngược lại rằng ám thị là sản phẩm của bản năng bầy đàn
theo tôi là đúng hơn.
Nhưng chúng ta còn có nhiều lí do để phản đối ông Trotter hơn là
những người khác vì ông gần như không để ý đến vai trò của người cầm
đầu trong đám đông, trong khi chúng tôi lại ngả sang ý kiến ngược lại rằng
nếu bỏ qua người cầm đầu thì không làm sao hiểu được thực chất của đám
đông. Bản năng bầy đàn không dành chỗ cho người cầm đầu, người cầm
đầu được đưa vào bầy một cách ngẫu nhiên và vì vậy rất cần chú ý đến sự
kiện là: bản năng bầy đàn không dẫn đến nhu cầu có thượng đế, nhưng bầy
cừu lại cần một người chăn chiên. Ngoài ra còn có thể bác bỏ quan điểm
của Trotter về mặt tâm lí nữa, nghĩa là có thể giả định rằng bản năng bầy
đàn có thể chia tách được, nó không phải là nguyên thuỷ như bản năng tự
bảo tồn hay bản năng tính dục.
Dĩ nhiên là rất khó theo dõi quá trình phát triển của bản năng bầy
đàn trong từng cá thể. Nỗi sợ hãi của đứa nhỏ bị bỏ một mình (Trotter giải
thích đấy là biểu hiện của bản năng) có thể được giải thích hoàn toàn khác.
Nỗi sợ hãi ấy liên quan đến mẹ nó, sau này là liên quan đến những người
thân yêu khác và là biểu hiện của một ước muốn không thực hiện được, đứa
trẻ không thể làm gì với ước muốn đó ngoài việc biến nó thành nỗi sợ hãi.
Nỗi hoảng sợ không hết dù có người thuộc “bầy” tới gần, ngược lại, người
lạ chỉ làm cho nó hoảng sợ hơn mà thôi. Trong một thời gian khá dài người
ta không tìm thấy biểu hiện gì của đứa trẻ chứng tỏ bản năng bày đàn hay ý
thức tập thể. Tình cảm đó hình thành trong các nhà trẻ, nơi có nhiều trẻ em
