lẻ. Người ta có nhu cầu chung ngay cả trong việc đi đại tiện như ta còn thấy
ở trẻ con và trong trại lính. Một ngoại lệ duy nhất là hành vi tính dục vì sự
có mặt của người thứ ba là thừa nếu không nói là rất khó chịu khi phải chờ
đợi. Sau này sẽ nói tới phản ứng của hành vi tính dục với nhu cầu bầy đàn.
Như vậy ta có cảm giác dường như đám đông là một bầy nguyên
thủy tái sinh. Giống như một người nguyên thủy có thể tái sinh trong mỗi
cá nhân, từ mỗi đám đông có thể tái tạo bày ô hợp nguyên thủy. Vì đám
đông thường thống trị các cá nhân cho nên chúng ta nhận ra nó chính là hậu
duệ của bày đàn nguyên thuỷ. Bởi vậy chúng ta phải kết luận rằng tâm lí
đám đông là tâm lí cổ xưa nhất của loài người. Tâm lí cá nhân mà chúng tôi
đưa ra, vượt qua những biểu hiện đám đông còn rơi rớt lại, chỉ sau này mới
xuất hiện và phát triển dần dần, có thể nói là tách ra một phần từ tâm lí cổ
xưa của đám đông. Chúng tôi sẽ cố thử tìm điểm khởi đầu của quá trình
phát triển đó.
Trước hết chúng ta thấy rằng điều khẳng định trên phải được đính
chính. Tâm lí cá nhân cũng phải lâu đời như tâm lí đám đông vì ngay từ
khởi thủy đã có hai loại tâm lí: tâm lí của các thành viên của đám đông và
tâm lí của người cha, người chỉ huy, lãnh tụ. Các cá nhân tạo thành đám
đông cũng bị ràng buộc như ngày nay ta còn thấy, nhưng người cha của bầy
nguyên thủy thì tự do. Hoạt động trí tuệ của hắn rất mạnh mẽ và độc lập
ngay cả khi phải ở một mình; ý chí của y cũng không cần phải được tăng
cường bằng ý chí của kẻ khác. Để được nhất quán chúng ta phải giả định
rằng cái “Tôi” của hắn không bị ràng buộc trong quan hệ libido, hắn không
yêu ai, hắn chỉ yêu mình, hắn yêu người khác chỉ vì những người ấy phục
vụ cho nhu cầu của hắn. Cái “Tôi” của hắn không cho các đối tượng bất cứ
cái gì quá mức cần thiết. Trong buổi bình minh của lịch sử nhân loại hắn là
một siêu nhân mà Nietzche chờ đợi sẽ xuất hiện trong tương lai. Ngày nay
các thành viên của đám đông vẫn cần một ảo tưởng rằng họ được người
cầm đầu yêu thương như nhau, nhưng chính người cầm đầu lại không cần
phải yêu ai, hắn phải thuộc vào dòng giống cai trị, phải hoàn toàn ngã ái, tự
tin và tự chủ. Chúng ta biết rằng tình yêu hạn chế ngã ái và chúng ta có thể
