11. CÁC THANG BẬC CỦA CÁI TÔI
Nếu chúng ta có ý định làm một bản tổng quan về đời sống tinh
thần của con người ngày nay trên cơ sở các tài liệu bổ xung lẫn nhau về
tâm lí đám đông do nhiều tác giả đưa ra thì ta sẽ dễ dàng bị mất phương
hướng và có khi mất luôn cả hi vọng tạo ra một tác phẩm hoàn bị. Mỗi một
cá thể là thành viên của nhiều đám đông khác nhau; hắn chịu những mối
ràng buộc đủ mọi loại sinh ra do đồng nhất hóa; hắn xây dựng cho mình
những cái “Tôi”-lí tưởng theo những nguyên mẫu hoàn toàn khác nhau.
Như vậy là mỗi cá nhân tham gia vào nhiều đám đông tâm lí khác nhau,
tâm lí của chủng tộc, của đẳng cấp, của tôn giáo, của quốc gia v.v., ngoài ra,
ở một mức độ nào đó hắn còn là người tự chủ và có cá tính riêng. Những
đoàn thể ổn định và vững chắc nêu trên do ít thay đổi nên không thu hút
nhiều sự chú ý như những đám đông tụ hội nhất thời mà dựa vào đó Le Bon
đã ghi lại được cái đặc trưng nổi bật nhất của linh hồn đám đông và cũng
trong đám đông ồn ào, mau tan rã đó, có thể nói trong cái đám đông bao
trùm lên các đám đông khác đó đã xảy ra một hiện tượng lạ lùng: cái mà
chúng ta vẫn gọi là cá tính đã biến mất (dù là tạm thời) không để lại chút
dấu vết nào. Chúng ta cho đó là do cá nhân đã từ bỏ lí tưởng của mình và
chấp nhận lí tưởng của đám đông, thể hiện trong người cầm đầu. Đúng ra
phải nói rằng không phải trong mọi trường hợp điều lạ lùng đó đều xảy ra
với cùng một mức độ như nhau. Sự chia tách cái “Tôi” khỏi “Tôi”-lí tưởng
ở một số cá nhân chưa đủ rõ; cả hai còn dễ dàng cùng hiện diện, “Tôi” vẫn
còn giữ được một phần ngã ái của mình. Nhờ đó mà sự lựa chọn người cầm
đầu sẽ dễ dàng hơn nhiều. Thường thường thì người cầm đầu chỉ cần có
những tính cách điển hình nhưng thể hiện được một cách rõ ràng và sắc nét
của các cá nhân hợp thành đám đông, hắn ta phải tạo được cảm giác có uy
và không bị ràng buộc về mặt tình cảm (libido), nhu cầu về một thủ trưởng
đầy sức mạnh sẽ tự tìm đến với hắn, cái nhu cầu đó sẽ trao cho hắn một
siêu quyền lực mà trước đó có thể hắn cũng không hề kì vọng tới. Bằng
cách tự điều chỉnh, “Tôi”-lí tưởng của các cá nhân khác sẽ thể nhập vào
