nhưng có lúc lại quá mạnh; thể hiện dưới dạng trầm uất hay cuồng điên gây
đau khổ và tàn phá cuộc đời người bệnh. Trong những trường hợp điển
hình của hiện tượng rối loạn theo chu kì như thế dường như các nguyên cớ
bên ngoài không đóng vai trò quan trọng, những nguyên nhân bên trong
cũng không có gì khác biệt với những người khác. Bởi vậy người ta cho
rằng đấy không phải là bệnh tâm thần. Những trường hợp rối loạn theo chu
kì có thể dễ dàng qui cho có nguyên nhân thương tổn thần kinh sẽ được nói
đến sau. Chúng ta chưa biết căn nguyên của những dao động tâm trạng bộc
phát đó. Chúng ta không biết cơ chế chuyển từ trầm uất sang cuồng điên.
Đối với những người này có thể giả thiết của chúng tôi về việc “Tôi”- lí
tưởng tan vào “Tôi” trong khi trước đó nó lại quá khắt khe với “Tôi” có thể
được áp dụng.
Để tránh mọi sự mơ hồ xin nhớ: trên cơ sở phân tích cái “Tôi”
không còn nghi ngờ gì rằng ở người điên (maniaque) “Tôi” nhập làm một
với “Tôi”- lí tưởng, người đó cảm thấy sung sướng vì không còn gì ngăn
cản, e ngại, tự trách cứ và người đó ở trong trạng thái đắc thắng, tự thỏa
mãn mà không bị bất kì sự tự chỉ trích nào phá quấy cả. Tuy không rõ như
vậy nhưng hoàn toàn có thể là sự đau khổ của người trầm cảm là do sự
chống đối kịch lệt giữa hai phần của cái “Tôi”. Trong sự chống đối này
phần lí tưởng nhậy cảm lên án một cách quá khắt khe cái “Tôi” làm cho
người bệnh tự hạ mình và tự hạ nhục. Chỉ còn một vấn đề chưa được giải
quyết, đấy là có cần tìm nguyên nhân thay đổi quan hệ giữa “Tôi”- lí tưởng
trong những phản kháng chu kì nêu trên hay là nguyên nhân nằm ở chỗ
khác.
Việc chuyển sang tình trạng điên cuồng không phải là triệu chứng
bắt buộc trong quá trình phát triển bệnh trầm cảm. Có những trường hợp
trầm cảm đơn giản, một lần, cũng như có những trường hợp lặp lại theo chu
kì nhưng không chuyển thành điên cuồng. Mặt khác có những trường hợp
trầm cảm mà nguyên nhân bên ngoài là lí do gây ra bệnh. Đấy là những
trường hợp trầm cảm do mất người thân, do bị chết hay do hoàn cảnh mà
xảy ra quá trình thu hồi lại libido đã dành cho đối tượng. Các chứng trầm
