dõi tường tận cảnh hành quyết các nhà quý tộc và chỉ có một số ít người có
mặt được chiêm ngưỡng cảnh đó, điều này đã được thừa nhận là đúng nên
người ta quyết định sau đó các nạn nhân phải đi một vòng giữa hai hàng đồ
tể để kéo dài nỗi khổ đau của họ, thay vì chấm dứt nó một cách nhanh chóng
bằng một nhát gươm. Trong ngục Bastille toàn bộ các tù nhân phải cởi bỏ
hết quần áo, họ bị hành hạ đến tan nát xương thịt, những ai sống sót còn chút
lành lặn liền bị giải quyết tiếp bằng cách bị rạch bụng. Những kẻ đồ tể giết
người đều là những kẻ rất có lương tâm và thừa nhận mọi lý lẽ đạo đức, sự
tồn tại của những điều như vậy trong trái tim đám đông chúng tôi cũng đã
từng chỉ ra. Họ nộp lại tất cả tiền bạc và trang sức của các nạn nhân trên bàn
của ủy ban.
Tất cả các hành động của họ thể hiện rõ một dạng kém phát triển của tư
duy, đó cũng là một đặc điểm của đám đông. Và như vậy một ai đó sau khi
làm thịt khoảng một ngàn hai đến ngàn rưởi kẻ thù của nhân dân bỗng nhiên
được chú ý - sự hăng hái của người đó lập tức được học theo - và trong các
nhà tù khác, ở đó những người ăn mày, những nông dân làm thuê, những tù
nhân trẻ, đúng là những kẻ vô dụng và tốt nhất là thủ tiêu hết. Vả lại trong số
họ thế nào cũng có ai đó là kẻ thù của nhân dân, ví dụ như bà Delarue, vợ
góa của một người pha chế độc dược: “Bà này đã tỏ ra rất tức giận vì bị nhốt
tù; nếu làm được bà ta sẽ đốt trụi cả thành phố Paris; chính bà ta đã nói như
vậy, tử hình ngay lập tức.” Bằng chứng quả là thuyết phục, và hàng loạt
người đã bị hành quyết, có đến khoảng năm mươi trẻ nhỏ ở độ tuổi từ mười
hai đến mười bảy, chúng có thể cũng là kẻ thù của nhân dân và do vậy cần
phải thủ tiêu hết.
Sau độ một tuần làm việc tất cả các biện pháp đã được thực hiện và đám
đồ tể được phép mơ đến sự nghỉ ngơi. Do bởi họ tin chắc rằng họ đã phục vụ
tổ quốc một cách tốt đẹp cho nên họ đã đòi hỏi những kẻ cầm quyền phải
thưởng công cho họ, ngày đó có người còn đòi cả huân chương.
Lịch sử của công xã Paris năm 1870 cũng cho thấy có những hiện tượng
tương tự. Ảnh hưởng ngày càng tăng của đám đông và sự thoái lui của các
quyền lực khác trước nó chắc chắn rằng sẽ còn tạo thêm nhiều sự kiện khác
kiểu như vậy.
§4. Đám đông cử tri
Đám đông cử tri là những người tham gia bầu cử để lựa chọn những
