báo động có tàu bị nạn, một sự kích hoạt qua lây nhiễm đã tác động đến tất
cả những người có mặt, từ sĩ quan đến thủy thủ.
Một đám đông không nhất thiết phải có thật nhiều người mới có thể mất
đi khả năng nhìn đúng sự vật và thay thế những cái thực bằng những ảo ảnh.
Sự tụ họp chỉ vài ba người riêng rẽ cũng tạo nên đám đông; ngay cả những
nhà thông thái, tất cả đều có những đặc tính đám đông đối với những sự việc
nằm ngoài lĩnh vực chuyên môn của họ.
Nhà tâm lý học sắc sảo Davey cung cấp cho chúng ta một thí dụ kỳ lạ
cho trường hợp trên, nó cũng đã được thuật lại trong “Annales des Sciences
psychiques” vì vậy cũng đáng được trình bày tại đây. Davey tiến hành tổ
chức một cuộc họp mặt các nhà quan sát xuất sắc, trong số đó có nhà nghiên
cứu người Anh nổi tiếng Wallace. Sau khi cho mọi người xem kỹ các đồ vật
và để họ tùy ý niêm phong chúng lại, ông trình diễn lại các hiện tượng cổ
điển về duy linh học như: Hiển thị hồn ma, ghi lại lời hồn ma lên bảng đá
v.v... Sau khi nhận được bản nhận xét của những nhà quan sát có uy tín trên
về buổi trình diễn, trong đó nói rằng các hiện tượng mà họ quan sát thấy chỉ
có thể là những hiện tượng siêu tự nhiên, ông ta đã tiết lộ cho họ biết đó chỉ
là những thủ thuật đơn giản. “Điều ngạc nhiên ở trong thí nghiệm này của
Davey”, tác giả bài tường thuật viết, “không nằm ở sự thán phục nghệ thuật
trình diễn, mà ở sự đặc biệt ngớ ngẩn của bản tường thuật viết bởi những
người không quen việc làm chứng. Bởi vì các các nhân chứng đã thuật lại
nhiều điều chính xác nhưng thực ra hoàn toàn sai, thế nhưng nếu người ta coi
những điều thuật lại của họ là hoàn toàn đúng, thì những gì được thuật lại đó
sẽ đưa đến kết quả là các hiện tượng được miêu tả không thể nào giải thích
được rằng đó là sự đánh lừa. Các phương pháp do Davey nghĩ ra hoàn toàn
đơn giản, người ta ngạc nhiên về sự thản nhiên của ông khi tiến hành chúng,
tuy nhiên ông ta phải còn có một sức mạnh chế ngự tinh thần của đám đông
như thế nào đó để có thể cưỡng bức họ dường như phải nhìn thấy cái mà
thực ra họ không hề thấy.” Sức mạnh này các nhà thôi miên ai cũng có khi
họ vận vào người bị thôi miên. Khi ta thấy sức mạnh đó tác động vào những
cái đầu sáng suốt và không cả tin như thế nào, thì ta sẽ hiểu việc đánh lừa
các đám đông của những con người bình thường cũng rất dễ dàng ra sao.
Lời chứng của phụ nữ và trẻ nhỏ
Có rất nhiều thí dụ tương tự không kể hết. Cách đây vài năm báo chí có
đăng một câu chuyện về hai em gái nhỏ bị chết đuối được vớt lên từ sông
Sein. Hàng chục người đã nhận ra tông tích hai em bằng những khẳng định
