đề xóa bỏ những ảo ảnh của tôn giáo, chính trị và xã hội, những ảo ảnh mà
ông cha ta đã từng sống chung trong nhiều thế kỷ. Sự xóa bỏ này làm tắc
nghẽn những cội nguồn của hy vọng và dâng hiến. Đằng sau quái vật
Chimeras được cúng tế họ tìm thấy những thế lực tự nhiên mù quáng, chúng
chống lại sự yếu đuối một cách không mệt mỏi và không hề biết đến một
chút thương hại.
Mặc dù với tất cả các tiến bộ của mình, triết học vẫn không có khả năng
trưng ra cho đám đông một ý tưởng để có thể mê hoặc họ. Bởi đám đông
không thể thiếu được những ảo tưởng nên, như những con thiêu thân lao vào
lửa, họ tình nguyện hiến dâng mình cho những thuyết gia, những người đã
cung cấp cho họ các ảo tưởng. Sự thật không bao giờ là động lực to lớn đối
với sự phát triển của các dân tộc, mà là sự lầm lẫn. Và ngày nay nếu chủ
nghĩa xã hội nhìn thấy sức lực của nó lớn mạnh, điều đó được giải thích,
rằng nó thể hiện cái ảo tưởng duy nhất vẫn còn đang tiếp tục sống. Những
luận chứng khoa học không thể ngăn cản sự phát triển của nó. Sức mạnh chủ
yếu của nó nằm ở chỗ, nó được những cái đầu có đủ nhầm lẫn về hiện thực
bảo vệ, để dám hứa hẹn môt cách lạnh lùng với họ về hạnh phúc. Những ảo
tưởng xã hội ngày nay đang thống trị trên tất cả những đổ nát được quá khứ
tích tụ lại, và tương lai sẽ thuộc về chúng. Đám đông không bao giờ khao
khát sự thật. Họ quay lưng lại với thực tế mà họ không thích và ưa thần
tượng hóa những sai lầm nếu như chúng có thể quyến rũ được họ. Ai biết
cách lừa dối họ, kẻ đó dễ trở thành ông chủ của họ, ai định khai sáng họ, kẻ
đó sẽ luôn trở thành nạn nhân của họ.
§3. Kinh nghiệm
Kinh nghiệm gần như là phương tiện có hiệu quả duy nhất để có thể gieo
cấy sự thật vào tâm hồn đám đông và phá vỡ những ảo tưởng đang dần trở
nên nguy hiểm. Để được như vậy kinh nghiệm phải dựa trên một nền tảng
rộng và thường cần phải được nhắc lại liên tục. Những kinh nghiệm mà một
thế hệ thu thập được đối với thế hệ tiếp theo thường là vô giá trị, chính vì thế
việc lấy những sự kiện lịch sử ra làm minh chứng không đem lại tác dụng gì.
Ích lợi duy nhất của chúng là chỉ ra, rằng các kinh nghiệm ở mỗi một thời
đại phải cần được nhắc lại ở mức độ nào, để có thể đạt được một ảnh hưởng
nào đó và đem đến kết quả, cho dù cũng chỉ là việc xóa bỏ một sai lầm đã
nảy sinh trong tâm hồn đám đông.
