Đấy, hãy xem các quan niệm của đám đông đã biến đổi ra sao trong vòng
70 năm! “La perfide Albion” [khái niệm chỉ nền ngoại giao xảo trá của nước
Anh hay nước Anh xảo trá] hồi đầu thế kỷ này do ảnh hưởng bởi di sản của
Napoleon để lại đã trở thành kẻ đồng minh của nước Pháp; Nước Nga, là
nước hai lần có chiến tranh với chúng ta và đã rất vui mừng trước số phận
không may của chúng ta lần cuối đây, bỗng nhiên lại được coi là bạn hữu.
Trong văn học, nghệ thuật, trong triết học sự thay đổi còn xảy ra nhanh
chóng hơn nhiều. Chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa tự nhiên, chủ nghĩa thần bí
v.v... thay đổi nhau xuất hiện rồi biến mất môt cách nhanh chóng. Những
nghệ sĩ và nhà văn ngày hôm qua còn đang được ngưỡng mộ, ngày mai đây
sẽ có thể rất bị coi thường.
Vậy chúng ta sẽ nhìn thấy gì, nếu như chúng ta nghiên cứu về những
thay đổi có vẻ như sâu sắc đó? Tất cả mọi quan điểm không phù hợp với các
quan điểm và các tình cảm nền tảng đều không thể tồn tại lâu dài và những
gì lệch dòng cuối cùng cũng sẽ quay trở về với cái dòng chính quen thuộc
của chúng. Những quan điểm, không gắn liền với các niềm tin cơ bản, với
tình cảm của giống nòi và như vậy sẽ không thể bền vững, sẽ bị tiêu tan bởi
các biến cố, nếu không muốn nói rằng, bởi những thay đổi nhỏ nhất của các
mối quan hệ. Những quan điểm như vậy được sinh ra với sự trợ giúp của tác
động kích họat (suggestion) và truyền nhiễm, chúng luôn rất không bền vững
và sự xuất hiện cũng như sự biến đi của chúng xảy ra rất mau chóng giống
như những gò cát nhỏ trên bãi biển được gió tạo nên.
Con số những ý niệm không bền vững của đám đông ngày nay nhiều hơn
bao giờ hết, và bắt nguồn từ ba nguyên nhân cụ thể sau đây.
Thứ nhất, các giáo lý cũ đã ngày càng bị mất đi ảnh hưởng của chúng và
không còn có thể định hướng được cho ý niệm như trước đây. Sự lụi tắt của
toàn bộ các niềm tin mở đường cho vố số các quan điểm đặc biệt, không có
quá khứ lẫn tương lai.
Thứ hai, quyền lực của đám đông ngày càng lớn mạnh và ngày càng
không có đối trọng, nên tính chuyển động cực lớn của các ý tưởng, mà ta đã
nhận thấy trong chúng, có thể tự do nảy nở.
Thứ ba, báo chí phát triển rộng rãi như mới đây đã cung cấp cho đám
