“Hộp Skinner?” Phương Mộc mở to mắt: “Ý thầy muốn nói đến
Burrhus Frederic Skinner phải không ạ?”
“Đúng vậy!” Thầy Châu thoáng kinh ngạc: “Cậu có thực là một
người cảnh sát bình thường không vậy?”
Phương Mộc không trả lời. Skinner là một nhà tâm lý học hàng
đầu người Mỹ, nhân vật đại biểu cho trường phái Hành động chủ nghĩa
nổi tiếng nhất. Skinner phản đối việc chỉ dùng phương pháp phân tích
tinh thần để nghiên cứu thảo luận thế giới nội tâm con người. Ông chủ
trương dự đoán và khống chế hành động của con người chứ không suy
đoán trạng thái và quá trình tâm lý của con người. Ông đưa ra một lý
luận “Phản xạ thao tác có điều kiện.” Cho rằng người hoặc động vật
muốn đạt đến một mục đích nào đó, có thể coi hành vi nhất định làm
hoàn cảnh. Khi hậu quả của hành vi ấy có lợi đối với họ, thì hành vi ấy
sẽ được lặp lại trong tương lai. Nếu bất lợi thì hành vi ấy sẽ yếu đi hoặc
biến mất. Do đó, con người có thể dùng cách tăng cường hoặc giảm thiểu
để tác động đến ảnh hưởng của hậu quả, từ đó dần dần điều chỉnh hành
vi ấy. Đó chính là lý luận điều chỉnh hành vi để huấn luyện động vật, và
chế ra “Hộp Skinner” nổi tiếng. Trong hộp có gậy khống chế, đĩa thức
ăn, ván cầu loại nhỏ. Skinner bỏ động vật như chim bồ câu, chuột… vào
bên trong. Nghe nói, ông còn bỏ cả con gái mình vào hộp Skinner làm
vật thí nghiệm.
Nhưng một nhà khoa học bị tranh cãi và những vụ án này có quan
hệ gì với nhau?
“Niên đại 80, 90 tư tưởng bị cấm đoán một thời gian dài này bỗng
nhiên lại bùng phát trở lại.” Ánh mắt thầy Châu mơ màng, như đang nhớ
lại một thời kỳ vĩ đại và nồng cháy, “Tôi đã bị lãng phí quá nhiều thời
gian trong thời kỳ “Cách mạng văn hóa”, một khi đã có không gian để
triển khai hoài bão của mình, sự kích động của tôi không nói cũng biết.
Đời người ngắn ngủi, học giả nào chẳng muốn để lại cho hậu thế một lý
luận để đời? Cho nên, sau khi nhận chức chủ nhiệm sở Nghiên cứu tâm
lý, tôi đã chọn đề tài mà khi đó theo tôi có thể làm thay đổi quỹ đạo tiến
hóa của nhân loại – Kế hoạch Giáo hóa trường.”
