Tiên chủ nắm Kinh Châu, Thống làm tòng sự, giữ chức huyện lệnh Lỗi
Dương, nhưng chẳng ngó ngàng tới huyện, bị miễn chức. Tướng Ngô là Lỗ
Túc để lại thư cho Tiên chủ nói rằng: Cái tài của Bàng Sĩ Nguyên chẳng
phải chỉ trong vòng trăm dặm, nên cho làm Trị trung biệt giá, mới phát huy
hết sức chân của con ngựa Kí
vậy. Gia Cát Lượng cũng nói với Tiên chủ
về Thống, Tiên chủ bèn gặp, cùng đàm luận tâm đắc, vô cùng coi trọng
Thống, lấy làm Trị trung tòng sự.
Giang biểu truyện chép: Tiên chủ cùng Thống ung dung ăn tiệc, trò
chuyện, hỏi Thống rằng: Khanh làm Công tào chỗ Chu Công Cẩn, Cô
Ngô, nghe thấy người ấy bí mật tâu trình, khuyên Trọng Mưu
đó, có việc ấy không? Theo chủ nên vì chủ, khanh đừng giấu ta. Thống
đáp: Có việc ấy. Bị than rằng: Cô đương lúc nguy cấp, phải tới cầu cạnh,
không được không đi, sợ chẳng thoát được khỏi tay Chu Du! Kẻ mưu trí
trong thiên hạ, cách nhìn giống nhau vậy ư. Lúc đó Khổng Minh can Cô
đừng đi, vốn chỉ có ý như vậy, Khổng Minh hẳn cũng lo nghĩ việc ấy. Cô
dùng Trọng Mưu để phòng phương bắc, Trọng Mưu lại nhờ Cô làm viện
trợ, việc ấy quyết định chẳng có chút nghi ngờ. Ấy thật là đi vào chỗ nguy
hiểm, chẳng phải kế vạn toàn vậy.
Tiên chủ thân thiết tiếp đãi Thống chẳng khác gì Gia Cát Lượng, cho
cùng Lượng làm Quân sư trung lang tướng.
Cửu Châu xuân thu chép: Thống thuyết Bị rằng: Kinh Châu hoang tàn,
nhân tài điêu tán, đông có Tôn Ngô, bắc có họ Tào, cái kế tạo thành chân
vạc, khó mà như ý được. Nay Ích Châu nước giàu dân mạnh, hộ khẩu trăm
vạn, binh mã bốn bộ, đều đầy đủ cả, kinh tế chẳng cần tới bên ngoài, nên
quyền biến mượn lấy mà định đại sự. Bị nói: Nay ta với Tào Tháo như
nước với lửa, Tháo cấp bách, ta khoan thai; Tháo tàn bạo, ta nhân từ; Tháo
xảo quyệt, ta trung hậu; cái gì cũng ngược với Tháo cả, việc mới thành
được vậy. Nay được cái nhỏ mà mất đi tín nghĩa với thiên hạ, ta không làm
đâu. Thống nói: Bây giờ là lúc quyền biến, yên định thiên hạ chẳng phải chỉ
có một lối vậy. Sát nhập những nước nhỏ yếu, chính là việc của ngũ bá
ngày xưa. Nghịch chiếm mà thuận trị, báo đáp ấy là nghĩa, sau này mọi
