Họ lại nâng ly, và Lane lại mỉm cười nhưng bụng thầm ước giá mình
biến khỏi đây thật xa. Ông vẫn ngồi vậy cất giọng nam trung âm vang của
mình: “Tôi mang sự ngưỡng mộ sâu sắc nhất dành cho những người có thể
xử lý những điều này một cách dễ dàng. Trên sân khấu người ta học cách
bình thản không xao động; nhưng tôi chưa bao giờ tinh thâm môn nghệ
thuật giữ vững trạng thái tĩnh tâm hoàn toàn trong những hoàn cảnh như thế
này…”
“Nói chúng tôi nghe nào, ngài Lane!” Ahearn kêu lên.
“Vậy là tôi phải nói.” Ông đứng dậy và tia mắt lấp lánh rũ bỏ nỗi buồn
chán. “Tôi cho rằng mình sẽ có một bài diễn thuyết, nhưng điều tôi nói ra
đây không phải là giáo lý của linh mục giáo khu tiếng Pháp mà lại là lời
thoại của kịch sĩ, vậy nên bài nói chuyện của tôi nhất thiết phải được biểu
đạt bằng ngôn ngữ kịch.” Quay sang nhìn thẳng vào DeWitt lúc này đang
ngồi lặng im cảnh giác bên cạnh, ông nói: “Này DeWitt, ngài vừa kinh qua
một trong những trải nghiệm có thể là đáng sợ nhất đối với một người xúc
cảm. Ngồi trước tòa, chờ đợi qua những năm dài vô tận để nghe lời phán
quyết sinh tử, một phán quyết có thể sai lầm hết sức cho con người, quả là
sự trừng phạt tinh vi nhất của xã hội. Chịu đựng thời gian vô tận như thế
với thái độ bình thản như không, ngài quả xứng đáng với lời khen tặng hay
nhất. Câu chuyện khiến tôi nhớ đến lời nhận xét nửa bi nửa hài của nhà
chính khách người Pháp Sieyès
, khi người ta hỏi ông đã làm gì trong Triều
đại Kinh hoàng
. Ông ấy chỉ đáp: ‘J’ai vécu‘ - Tôi sống sót, một ứng đối
không ai nói được trừ một người can đảm và triết lý.” Người kịch sĩ thở sâu
và chăm chú nhìn đám khách khứa bằng vẻ mặt không mảy may động đậy.
“Không có đức tính nào lớn lao hơn đức tính can đảm, được biểu đạt bằng
sự kiên gan. Tính lặp đi lặp lại của tư tưởng chính là đảm bảo của nó về sự
thật.” Mọi người hoàn toàn nín lặng nhưng chính DeWitt mới là kẻ đờ
người như tượng; gã dường như cảm thấy dòng ngôn từ thao thao bất tuyệt
kia đi vào cơ thể và trở thành một phần của gã; gã dường như cảm thấy
những lời lẽ ấy được nhắm một cách hoàn toàn, hàm ý và xoa dịu cho riêng
mình gã mà thôi.
