"Trại tạm trú? Như Gorky? Girov? Không? Không đời nào…"
"Đó là bởi vì ở những nơi đó anh bị tước đoạt nhiều thứ quá nên anh không
còn vô tư nữa. Xong anh cần nhớ rằng ngay ở những nơi đó cũng có những
người sung sướng chứ? Ở đó vẫn có những tù nhân no đủ như là những
người giữ nhà tắm, ở đó có những người có thể ăn nằm với những nữ tù
nhân, những người đó có thể chân thành nói rằng ở trên trái đất này không
có đâu sướng bằng ở trong những trại giam tạm trú. Hạnh phúc của con
người ta là một cái gì tùy thuộc từng người, một giả tưởng."
"Tiếng “hạnh phúc” phát sinh từ một tiếng có nghĩa là giờ đây, lúc này…"
"Xin lỗi giáo sư. Ông nên đọc Vladimir Dahl. “Hạnh phúc” phát xuất từ
một tiếng có nghĩa là số phận của người ta, là những gì người ta muốn có ở
đời…"
"Ấy… lời giải thích của tôi cũng là của Dahl."
"Lạ vậy. Lời giải thích của tôi cũng thế."
"Mình phải tìm nguyên nghĩa tiếng hạnh phúc ở khắp các thứ tiếng nói trên
thế giới mới được. Tôi sẽ thực hiện cuộc truy nguyên này."
"Anh thì cái gì cũng phải… Phải thế này, phải thế nọ…"
"Anh có đọc phần thứ hai tác phẩm Faust chưa nhỉ?"
"Anh nên hỏi tôi đã đọc phần thứ nhất chưa. Ai cũng nói rằng đó là một
tuyệt phẩm, một sáng tạo của thiên tài, nhưng chẳng ai chịu đọc cả. Hoặc
người ta chỉ biết nó nhờ Gounod [5] ."
"Phần đầu không có gì khó hiểu hết. Phần đầu của Faust có những câu như:
Tôi không có gì để nói về mặt trời và trái đất
Tôi chỉ nhìn thấy sự đau khổ của con người. "
"Hai câu đó nghe được."
"Hoặc:
Những gì chúng ta cần, chúng ta không biết.
Chúng ta biết những gì chúng ta không cần."
"Hay."
"Phần thứ hai nặng hơn, tôi nhận là nặng. Nhưng dù vậy, tư tưởng chứa
