TẦNG ĐẦU ĐỊA NGỤC - Trang 65

nghi có thể là một chiếc quán bên đường để tôi có thể vào nghỉ khi trời
dông bão. Nhưng hoài nghi là một cách để giết tinh thần con người ra khỏi
những ràng buộc của giáo điều. Chỉ cần làm việc đó, ta đã thấy nó có giá trị
đáng kể rồi.”
“Giáo điều? Anh thật là bậy. Tôi mà lại là người tin giáo điều hay sao?”
Đôi mắt mở lớn của Rubin nặng những hờn trách:
“Tôi cũng là một tù nhân cùng loại với anh. Tôi cũng bị bắt năm 1945: Tôi
cũng sống bốn năm trên mặt trận, một mảnh đạn trọng pháo nằm ở mạng
sườn và năm năm ở tù. Vì vậy tôi nhìn cuộc đời cũng giống hệt anh. Cái gì
phải có là phải có. Quốc gia không thể tồn tại được nếu không có một hệ
thống trừng phạt có tổ chức.”
“Tôi không chịu. Tôi không chấp nhận điều ấy.”
“Tất nhiên. Vì anh hoài nghi. Nhưng thái độ hoài nghi của anh cũng không
đúng. Tại sao anh lại xúc động dữ vậy? Người hoài nghi đâu có bao giờ xúc
động? Người hoài nghi không bao giờ đưa ra những quyết đoán. Người
hoài nghi bất cứ trong trường hợp nào cũng thản nhiên.”
“Anh nói đúng…”
Nerzhin nói bằng một giọng buồn rầu, thê thảm như người tuyệt vọng:
“Tôi muốn có những tư tưởng thoát tục, nhưng thực tế vẫn giữ tôi lại…”
“Thoát tục? Vậy mà hồi ở Dzhezkagan, anh nổi điên lên vì nơi đó thiếu
nước uống…”
“Lẽ ra anh phải sống ở đấy suốt đời anh mới phải. Anh là người duy nhất
trong cả bọn nghĩ rằng người cày làm đúng, rằng những việc hắn làm đều
rất thường và cần thiết. Nếu anh sống ở Dzhezkazan, anh sẽ thay đổi ý kiến
ngay lập tức…”
“Anh phải nghe tôi…”
Bây giờ đến lượt Rubin nắm lấy tay áo Nerzhin.
“Ông ấy là người vĩ đại nhất. Rồi sẽ có ngày anh thấy, sẽ có ngày anh hiểu.
Ông ấy là Robespierre và Napoleon nhập lại làm một của cuộc cách mạng
của chúng ta. Ông ấy khôn ngoan, thực sự khôn ngoan. Ông ấy nhìn xa,
thấy rộng hơn tầm mắt của chúng ta rất nhiều…”
“Anh chỉ nên tin những gì mắt anh nhìn thấy được…”