Nguyên tắc vàng để thay đổi thói quen
Thói quen hầu như không thể bị xóa bỏ, mà chỉ có thể được thay thế bằng một thói quen
khác. Nguyên tắc vàng để thay đổi thói quen là giữ nguyên phần kích hoạt và phần thưởng
trong khi thay hành vi cũ bằng một hành vi mới.
Bóng bầu dục là trận đấu của nghi binh và phản nghi binh, lừa và đánh lạc hướng, do đó các
huấn luyện viên thường xây dựng nhiều chiến thuật thi đấu. Họ huấn luyện cho các vận động
viên cách quan sát dấu hiệu, sự chuyển động của đối thủ và suy nghĩ chiến thuật hợp lý để áp
dụng (thường là bất ngờ với đối thủ). Nhưng huấn luyện viên Dungy lại dùng phương pháp
ngược lại. Ông không hứng thú với việc dạy cho các cầu thủ nhiều phương án thi đấu và cách
đánh lạc hướng đối thủ. Thay vào đó, ông chỉ bắt đội tập luyện thuần thục vài mô hình chiến
thuật. Cầu thủ vẫn được “kích hoạt” bằng cách quan sát và phán đoán dấu hiệu chuyển động
của đối thủ. Nhưng thay vì phân tích và suy nghĩ nên áp dụng chiến thuật nào, họ lại sử dụng
ngay những hành động đã được huấn luyện và thực hành nhiều lần thành thói quen.
Đối thủ dù có đoán biết chiến thuật thi đấu đơn giản này của đội cũng không thể ngăn cản
được vì các cầu thủ đã thực hiện theo thói quen quá nhanh, quá thuần thục. Bằng phương cách
huấn luyện này – thay đổi thói quen “quan sát đối thủ rồi suy nghĩ phân tích” thành thói quen
“quan sát và hành động ngay” – huấn luyện viên Dungy đã đem lại những kết quả thi đấu thành
công cho đội Buc và vinh quang cho đội Indianapolis Colts.
Alcoholics Anonymous (AA) là tổ chức giúp những người nghiện rượu bỏ rượu. AA tập trung
vào các vòng lặp thói quen và tìm cách thay đổi các hành động của những người nghiện rượu
khi họ bắt đầu nhận “kích hoạt” từ thói quen uống rượu. Thay vì rượu, AA cho người cai nghiện
uống belladonna – một loại thuốc gây ảo giác. Biết người nghiện thường uống rượu khi muốn
quên đi điều gì đó hay cảm thấy lo lắng, buồn rầu, AA đã thành lập một hệ thống bạn bè để gặp
gỡ và đồng hành với người nghiện rượu. Người nghiện rượu có thể nhận được sự thanh thản
nhờ tâm sự với người hỗ trợ hay tham dự họp nhóm hơn là cùng uống rượu với bạn nhậu.
Ngoài ra, AA còn hướng cho những người muốn thay đổi thói quen của họ một niềm tin
mãnh liệt rằng họ có thể. Đối với một số người, điều này có thể là yếu tố tâm linh hay tôn giáo,
đối với một số người khác là niềm tin mãnh liệt mà họ phát triển và nuôi dưỡng cùng với
nhóm. Cách tiếp cận này của AA đã và đang được áp dụng trong các phương pháp điều trị
nghiện khác như ma túy, cờ bạc, thuốc lá, thực phẩm...
Những thói quen chủ chốt có thể thay đổi thói
quen khác
Thói quen chủ chốt là những thói quen khi cá nhân hay tổ chức thực hiện sẽ tạo ảnh hưởng
giúp họ thay đổi các thói quen khác theo hướng tính cực.
Các nhà nhiên cứu cho thấy rằng những người tập thể dục đều đặn sẽ ăn uống tốt hơn và làm
việc hiệu quả hơn. Họ ít hút thuốc và kiên nhẫn hơn với người khác. Họ cũng dùng thẻ tín dụng
ít hơn vì ít bị căng thẳng. Con cái của các gia đình có thói quen ăn tối cùng nhau thường làm
việc nhà tốt hơn, học cao hơn, tự tin hơn và kiểm soát cảm xúc tốt hơn. Những người có thói
quen dọn giường buổi sáng có năng suất lao động tốt hơn, cảm giác đầy đủ hơn. Như vậy, tập
thể dục đều đặn, ăn cơm cùng gia đình, dọn giường mỗi sáng… là những thói quen chủ chốt.
Chúng tạo ra chuỗi phản ứng giúp cho các thói quen tích cực khác chiếm ưu thế.
Có một câu chuyện về thói quen chủ chốt tại nhà máy thép Alcoa như sau: Ông O’Neill –
nguyên là viên chức chính phủ thành công và một nhà quản lý lão luyện – được ban quản trị
nhà máy thép Alcoa mời làm Tổng Giám đốc. Khác với các tổng giám đốc khác, ông O’Neill
không quá tập trung vào các chỉ số kinh doanh thông thường. Thay vì thay đổi nhiều thói quen
hoạt động của Alcoa, O’Neill xác định hành vi về an toàn lao động là thói quen chủ chốt. O’Neill
tuyên bố mục tiêu hàng đầu của ông là thực hiện chính sách an toàn lao động, biến Alcoa thành
