Công Tôn Toản tự Bá Khuê, người Lệnh Chi, Liêu Tây, vốn xuất
thân tiểu lại, từng theo học Lư Thực, sau khi được xét hiếu liêm liền
làm chức Liêu Đông trưởng sử. Đất U châu hay bị Tiên Ti, Ô Hoàn
xâm nhiễu, Công Tôn Toản dũng mãnh hơn người, cưỡi con ngựa
trắng, tay cầm mâu dài, nhiều lần chiến đấu với người Hồ, đánh cho
Tiên Ti, Ô Hoàn nghe tiếng đã kinh hồn táng đởm, do vậy được thăng
làm huyện lệnh Trác Huyện. Sau đó Trương Thuần, Trương Cử ở Ngư
Dương tạo phản, họa tới cả quân Ô Hoàn, Công Tôn Toản dẹp loạn có
công, được tấn thăng lên làm Trung lang tướng, phong Đô Đình hầu.
Nhưng sau việc ấy ông ta với U Châu mục Lưu Ngu dần nảy sinh mâu
thuẫn. Với người Tiên Ti, Ô Hoàn, Lưu Ngu chủ trương lung lạc vỗ
về, còn Công Tôn Toản lại chủ định giết chóc uy hiếp, một người
không ngừng chiêu hàng, một kẻ không thôi tiến đánh. Hai bên chỉ vì
việc công mà thiếu chút nữa không dung tha nhau. Công Tôn Toản
dẫn hơn một vạn quân đồn trú ở Bắc Bình làm theo ý mình, không
theo sự điều khiển của Lưu Ngu. Sau đó, Đổng Trác tiến kinh, để
chiếm chức Thái úy, đã từ xa tôn Lưu Ngu làm Đại tư mã, Công Tôn
Toản cũng nhân đà nước lên thuyền lên tấn thăng làm Phấn Vũ tướng
quân, gia phong Kế hầu. Tào Tháo là Phấn Vũ tướng quân do Viên
Thiệu tự biểu tấu thăng cho, còn Công Tôn Toản là Phấn Vũ tướng
quân mà Đổng Trác lấy danh nghĩa triều đình sách phong. Mỗi khi
nghĩ đến kẻ có quan chức giống mình vả lại còn danh chính ngôn
thuận, trong lòng Tào Tháo lại có cảm giác bất an.
Bàng Kỷ cười ha hả, nói tiếp:
— Tướng quân nên sai người đưa thư cho Công Tôn Toản, dụ
ông ta từ phía nam lên đoạt Ký Châu. Công Tôn Toản nổi tiếng thiện
chiến, chỉ cần ông ta đến, Hàn Phức nội ưu ngoại hoạn tất sẽ lo sợ, đến
khi ấy chúng ta lại sai người nói rõ lợi hại, vạch đường họa phúc, tại
hạ đồ rằng Hàn Phức tất sẽ khiêm tốn mà dâng nhường. Như vậy
chúng ta có thể nắm được vị trí ấy.
