— Đó thực là kiến thức của kẻ già dặn việc nước. - Những lời Tào
Tháo nói khi nãy đều là khách sáo, thấy Trọng Trường Thống nói trúng
vào đề mới tin phục thực sự.
Trọng Trường Thống bắt đầu thực sự coi Tào Tháo là người tri kỷ,
bèn thổ lộ hết tâm can:
— Ấp có một vạn hộ, ghi vào sổ sách không tới vài trăm, thu tô
nạp thuế ba phần không được một. Vời ra cho làm quan thì không đến,
trưng binh lao dịch thì không làm, chính lệnh của nước thì không theo,
hưng binh đánh phạt thì không phục. Loạn lạc trong thiên hạ đều bởi
thói tệ đó!
Tào Tháo bèn nói:
— Lão phu có một việc suy nghĩ mãi mà không có lời giải. Viên
Thiệu từ khi chiếm cứ Hà Bắc đến nay, trọng dụng hào cường, tín
nhiệm vọng tộc, làm sao vẫn có thể binh mã lớn mạnh, lương thảo sung
túc?
— Trị lý thiên hạ không chỉ có một cách, tuy đều có thể hưng
thịnh, nhưng gốc ngọn không giống nhau vậy. Thánh nhân trị nước lấy
gốc ở dân, không sợ ít, chỉ sợ không đều, không sợ nghèo chỉ sợ không
an, cho nên lê dân an lạc, mới có thể binh mã lớn mạnh, văn giáo sáng
thịnh, nhờ đó mà không thua trong thiên hạ. Viên gia trị dân đều ủy
nhiệm cho tư đảng cường hào, cha ông kiêu ngạo phóng túng, con cháu
ăn sung mặc sướng, quyền bính tập trung vào một nhóm, của cải tụ hội
vào cửa nhà, chẳng vì việc an dân mà chỉ là ôm tiền, quyền để tự củng
cố! Cho nên con em thân tín quá nửa làm quan, giáp trụ khí giới bày
đầy trước sân, vàng ngọc châu báu chất đầy trong kho, vũ nữ ca kỹ ngồi
kín nơi nhà lụa, chó ngựa được trang sức, đồ đạc được phủ gấm. Trông
tựa như quân mã lớn mạnh, thiên hạ giàu có, thực lại là bóc lột dân đen,
thỏa mãn dục vọng xa xỉ, đạo nghĩa vùi lấp, quan lại vô sỉ, trăm họ
chẳng qua là nhất thời nhẫn nhịn mà thôi! Đời Viên Thiệu, chí sĩ ở bên,
có thể miễn cưỡng hưng thịnh một thời. Dù hưng thịnh mà vẫn còn có
bọn lưu dân Trương Yên cố thủ nơi thâm sơn, thề không quy hàng.
