TÊN CỦA ĐÓA HỒNG - Trang 260

Alinardo sững sờ nhìn chúng tôi:
- Ta đã nói đến ai à? Ta không nhớ … đã xa xưa lắm rồi. Nhưng Chúa trừng
phạt, Chúa huỷ diệt, Chúa làm phai mờ ký ức. Nhiều hành động kiêu hãnh
đã xảy ra trong Thư viện, đặc biệt sau khi nó lọt vào tay ngoại nhân. Chúa
vẫn còn trừng phạt…
Chúng tôi không thể khai thác gì thêm ở ông lão nữa, nên bỏ đi, để lão tiếp
tục lảm nhảm. Thầy William rất chú ý đến cái tin vừa rồi: - Alinardo là một
người đáng lắng nghe, mỗi lần nói, lão lại cho biết một điều rất hay.
- Lần này, Huynh ấy nói gì thế?
- Adso ạ, giải quyết một điều bí ẩn không giống như dựa vào các giả thuyết
ban đầu để suy luận đâu. Việc tìm kiếm trong các dữ kiện tự nhiên để phát
hiện các qui luật, sự chứng minh được tiến hành hết sức gian khổ. Đương
đầu với các dữ kiện không giải thích được, con phải cố hình dung ra nhiều
qui luật chung, mà các mối liên hệ của chúng với các dữ kiện còn chưa nắm
được. Rồi đột nhiên, trong mối liên hệ bất ngờ giữa một hệ quả, một tình
huống đặc biệt và một trong các qui luật này, con chợt phát hiện ra một
cách lý giải có vẻ đáng tin hơn những cách khác. Con sẽ cố ứng dụng nó
vào các trường hợp tương tự, sử dụng nó để dự đoán trước và khám phá ra
rằng linh cảm của mình đúng. Nhưng trước khi chung cuộc, con sẽ chẳng
bao giờ biết dữ kiện nào là đúng để đưa vào hay gạt ra ngoài sự suy luận
của con. Và đó chính là công việc thầy đang làm đây. Thầy sắp xếp rát
nhiều các chi tiết riêng rẽ và thử đưa ra vài giả thuyết. Thầy phải đưa ra rất
nhiều giả thuyết, nhiều cái ngớ ngẩn đến nỗi thầy xấu hổ chẳng dám kể cho
con nghe. Con thấy đấy, trong trường hợp của chú ngựa Brunellus, khi
trông thấy các dấu vết, thầy đã suy đoán ra nhiều giả thuyết bổ sung và trái
ngược nhau: đó có thể là một con ngựa xổng chuồng, có thể Tu viện trưởng
đã cưỡi con ngựa đẹp xuống núi, có thể con ngựa Brunellus để dấu chân
trên tuyết, còn một con ngựa khác, Favellus chẳng hạn, đã vương lại vài sợi
bờm trong bụi và ai đó đã làm gẫy vài nhánh cây. Thầy chẳng biết giả
thuyết nào đúng cả, cho đến khi thầy thấy quản hầm và các tôi tớ lo lắng đi
lùng sục con ngựa. Thế rồi thầy hiểu giả thuyết về con ngựa Brunellus là
giả thuyết duy nhất đúng, và thầy cố chứng minh với các tu sĩ như vậy.