TÊN CỦA ĐÓA HỒNG - Trang 409

đất kêu vang lên, về những quả vả đáng kính. Tôi đã đọc một loại giông
giống như vậy: mấy ngày vừa qua, tôi đã kiểm chứng lại. Đó là những thí
dụ Aristotle đã sử dụng trong tập một của tác phẩm Thi ca, và tác phẩm Tu
từ học. Rồi tôi nhớ Isidore xứ Seville đã định nghĩa hài kịch là một thứ nói
về - biết diễn tả như thế nào nhỉ? – về một điều kém hơn những tình yêu
đức hạnh. Dần dần tập hai của tác phẩm này hình thành trong óc tôi. Tôi có
thể kể cho Huynh nghe gần như toàn bộ tập đó, mà không cần phải đọc
những trang sách định dùng để thuốc tôi chết. Hài kịch phát sinh từ
“Komai” – đó là những làng quê – như một cách liên hoan vui vẻ sau bữa
ăn hay bữa tiệc. Hài kịch không nói về những kẻ quyền uy, danh giá, mà về
những con người phàm tục buồn cười, nhưng không độc ác, nó không chấm
dứt bằng cái chết của các nhân vật. Nó đạt được tác dụng gây cười nhờ
vạch ra các thói hư tật xấu của người bình dân. Ở đây, Aristotle xem
khuynh hướng gây cười như một lực lượng của điều thiện, trong đó cũng có
giá trị giáo huấn: qua những câu đố hóm hỉnh và ẩn dụ bất ngờ, mặc dù
chúng trình bày sự vật khác với bản chất của nó như thể nói dối vậy,
khuynh hướng này thực sự buộc chúng ta phải xem xét sự vật kỹ lưỡng
hơn, khiến chúng ta phải thốt lên: À, sự vật là thế này đây, mà trước kia ta
chẳng biết. Chân lý được đạt đến nhờ miêu tả con người và thế giới tệ hơn
bản chất của chúng, hay tệ hơn chúng ta vẫn nghĩ, dẫu sao thì cũng tệ hơn
hình ảnh mà các trường ca, bi kịch và cuộc đời của các vị thánh vẫn đưa ra
cho chúng ta thấy. Có phải thế không?
- Gần như thế. Huynh đã tái lập nó nhờ đọc các sách khác à?
- Nhiều điều trong đó Venantius đang nghiên cứu. Tôi nghĩ Venantius đã
săn tìm quyển sách ấy khá lâu. Hẳn Huynh ấy đã đọc được trong thư mục
các dấu hiệu cũng như tôi, và tin rằng đây là quyển sách Huynh ấy đang tìm
kiếm. Nhưng Huynh ấy không biết cách đột nhập “finis Africae”. Khi nghe
Berengar nói với Adelmo về nó, Huynh ấy liền lao ngay vào như chó săn
thỏ.
- Đúng như thế. Tôi hiểu ngay. Tôi biết đã đến lúc mình phải hành động ác
liệt để bảo vệ Thư viện…
- Và Huynh đã tẩm thuốc độc vào sách. Hẳn là một công việc khó khăn…