Triết gia và cất tiếng như một triết gia, nâng tiếng cười lên thành một vũ
khí tinh xảo, nếu nghệ thuật thuyết phục được thay bằng nghệ thuật giễu
cợt – thì ôi thôi, ngày đó, ngay cả Huynh nữa William ạ, và tất cả tri thức
của Huynh nữa, cũng sẽ bị cuốn sạch!
- Tại sao? Lúc ấy tôi sẽ đấu trí với những người khác. Thế giới ấy sẽ tốt
hơn thế giới trong đó lửa và những thanh sắt nung đỏ của Bernard Gui làm
nhục ngọn lửa và sắt nung của Dolcino.
- Chính Huynh lúc đó cũng sẽ lọt vào âm mưu của Quỉ. Huynh sẽ chiến đấu
ở phía bên kia trong trận thư hùng Armageddon, nơi diễn ra trận chiến đấu
cuối cùng. Nhưng đến ngày đó thì giáo hội hẳn có đủ khả năng áp đặt một
lần nữa giáo luật lên cuộc chiến. Chúng tôi không sợ những lời báng bổ, vì
ngay cả trong những lời chưởi Chúa, chúng tôi cũng nhận ra được hình ảnh
biến dạng của Jehovah nổi giận, người đã chưởi rủa bọn thiên thần nổi
loạn. Chúng tôi không sợ bạo lực của những kẻ giết người chăn chiên, nhân
danh cải cách hão huyền, vì đó cũng là bạo lực của các vua chúa cố tiêu
diệt dân Israel. Chúng tôi không sợ sự khắc nghiệt của bọn Donatist [7],
dục vọng của bọn Bogomil, sự điên cuồng tội lỗi của những sư huynh dòng
Tinh thần tự do: Chúng tôi hiểu hết thảy họ và biết căn nguyên tội lỗi của
họ, đó cũng là căn nguyên thánh thiện của chúng tôi. Chúng tôi không sợ,
và trên hết, chúng ta biết cách tiêu diệt họ - hay tốt hơn nữa, biết cách để họ
tự tiêu diệt mình. Thực ra, tôi phải nói là sự tồn tại của họ rất quí giá đối
với chúng tôi, nó đã được ghi trong thiên định vì tội lỗi của họ nhắc chúng
tôi đạo đức, lời nguyền rủa của họ cổ vũ cho những lời ngợi ca của chúng
tôi, lối sống vô đạo của họ khiến sự thành kính của chúng tôi ngời sáng lên,
cũng như cần có Sa tăng để Chúa vinh danh rạng rỡ hơn. Nhưng nếu một
ngày kia – và không còn là một ngoại lệ trong giới bình dân, mà là điều phổ
biến trong giới học thức đã tận tụy nghiên cứu những minh chứng không
tiêu diệt được của Thánh kinh – nghệ thuật giễu cợt được chấp nhận, và trở
nên cao quí, tự do, và không còn máy móc nữa; ngày kia có người nói (cho
người khác nghe): “Tôi cười hiện thân của Chúa”, thì khi ấy chúng tôi sẽ
không có vũ khí nào để chống lại lời báng bổ ấy cả, vì nó sẽ triệu về các thế
lực đen tối trong thể xác vốn tụ lại trong phát rắm và hơi ợ chua và chúng