khu quản thúc, nhưng đã luôn luôn là như vây. Ngay từ lúc đó, ông đã biết
ông không phải là hạng đàn ông bất lực về mặt xã hội, chỉ đóng góp cho dân
tộc bị xua đuổi của mình một đứa con trai nối dõi tông đường. Aila đã làm
gì để xoa dịu nỗi lo lắng của ông, khi Baby tìm cách kết liễu cuộc đời trước
khi bắt đầu sống? Không làm gì hết. Lặng thinh. Đã im lặng còn im lặng
nữa. Ông đành phải tìm sự an ủi và cảm thông ở chỗ khác. “Tôi không thể
làm gì cho ông. Giữa chúng tôi đã hết”, Hannah đã cảm nhận chớp nhoáng
khi ngừng tập trung vào ông lúc đó, và chú ý vào Aila. Đã rọi ánh sáng vào
bà ta. Aila không thể làm gì ông. May thay bà còn có đứa con trai. Đã thất
vọng về nhiều mặt, ít nhất còn điểm này để biện minh cho ông.
Thoạt đầu Sonny đã khám phá ra rằng, quyết định cá nhân dẫn đầu một
toán trẻ con biểu lộ sự phản đối, chỉ là bước đầu của một con người tài tử,
dấu hiệu không hoàn toàn có ý thức, của sự sẵn sàng học các hành động
chính trị có kỷ luật. Rồi ông nếm mùi mãn nguyện và hứng khởi vì hành
động tiếp theo những quyết định của những đầu óc suy nghĩ giống nhau. Rồi
thì sự đoàn kết trong khi ở tù, như một hội kín ở ngoài đời, trong đó những
hội viên chỉ là bắt chước cử hành những nghi thức chỉ định các chức sắc,
hay làm lễ nhập môn cho hội viên mới, thực hành hay phát nguyện để giữ sự
trong trắng, hoặc uống rượu say đến nôn mửa. Trong khi bị biệt giam, không
có sự lựa chọn nào khác là trong trắng và giữ giới. Không có tế lễ hay ăn
mừng. Dấu hiệu bí mật giữa những người mới nhập môn là những mẩu nhắn
tin gõ bằng đốt ngón tay nhận được qua một lỗ tai áp vào mặt tường bên kia.
Sự uống máu ăn thề, là khi những bài ca được hát chuyền từ xà lim này đến
xà lim khác, để tiễn đưa một người không quen biết đang bị đem đi treo cổ.
Sonny đã từng nghe bản đồng ca khủng khiếp đó. Ông đã kể lại với Hannah
những buổi sáng u ám ấy, trong khi ông và bà ta đi dạo sáng sớm. Họ đã thú
nhận mọi chuyện với nhau.
- Một người sẽ thấy thế nào, nếu những bài ca ấy không nói được gì với
anh ta? Tôi sẽ ra sao, nếu tôi phải chết như thế, không ai cầu nguyện và
không có Chúa… Tôi nằm đấy trong khi trời sáng dần…
- Tôi nghe nói họ hát những bài ca tự do.
