cho mình một khoảng không gian rộng rãi như những người da trắng, luôn
luôn giữ khoảng cách giữa nhau, trừ khi họ làm tình hay trong vòng thân
mật gia đình. Nhưng bây giờ trong nghĩa địa, những người đến bằng xe
“combi” bị phân tán, và trà trộn lẫn với những người ở thị trấn, thành một
thực thể duy nhát, bao la và xôn xao. Người nữ tu sĩ đứng áp sát vào ngực
một người đàn ông. Một đứa bé da đen mặc độc cái áo sơ mi lòi con cu nhỏ
xíu đeo vào chân một giáo sư. Mùi nước hoa Pháp ở một người đàn bà và
mùi mồ hôi của mọt người đàn ông say rượu, quyện vào nhau như hai người
có cùng một hơi thở. Tuy nhiên, điều này không làm cho các người da trắng
lo lắng; thực ra, trước kia họ sợ chen chúc, mùi và hơi nóng ở da thịt người
khác, nhưng bây giờ không còn sợ nữa. Một thân thể do nhiều thân thể sáp
nhập vào đang hít và thở theo nhịp đập duy nhất của trái tim, và bên trên là
sự tự do của bầu trời buổi chiều bao la tuyệt vời.
Một cử chỉ của ai đó khiến các người da trắng quay đầu lại. Ở triền dốc
bên cạnh nghĩa địa đối diện với thị trấn, toàn thể lực lượng quân đội và cảnh
sát đã tập họp lại. Các xe thùng màu vàng và các con “trâu nước” màu nâu
làm thành một đương chân trời, phía trước chúng là lính cưỡi ngựa, và ở
tuyến đầu là lính đi bộ. Bọn này không còn đứng yên như ở rào cản trên
đường. Chúng đang khom xuống chĩa súng bắn đạn ria và súng trường vào
ngay đám người đang tụ họp. Những người da đen không thèm nhìn. Cảnh
sát, xen lẫn những lính quân dịch, không phân biệt được vì tất cả mặc đồ
ngụy trang giống nhau, đã hạ trại ở các sân bóng tròn của thị trấn từ mấy
tuần lễ nay. Không cách gì khỏi nhìn thấy chúng. Chúng là sự sống và cái
chết. Chúng đã bắn chết chín thanh thiếu niên đang nằm dưới những nấm
mồ mới nguyên.
Vị linh mục dẫn đầu đọc kinh cầu nguyện bằng tiếng Tusana và tiếng
Peđi, và những bản thánh ca, như những lá cờ bằng âm thanh, bay bổng lên
trời, vang lừng cả trên các tuyến chiến đấu ở lưng đồi. Một trong những
thanh niên da trắng đã từ chối đi làm nghĩa vụ quân dịch để sáp nhập vào
đoàn người có mặt ở đó, và sẵn sàng đi ở tù vì quyết định ấy, kể cho đám
người tụ họp lý do khiến các người da trắng ấy đã đến với dân thị trấn này.
