THÀNH-CÁT-TƯ HÃN VÀ ĐẾ QUỐC MÔNG CỔ - Trang 8

Tây Liêu.
Ở thế kỷ thứ X, một tiểu quốc của người Tây Nhung, chính xác là của
người Poba thuộc tộc Tạng ở miền đông-bắc xứ Tây Tạng, cường thịnh lên,
lấy quốc hiệu là Tây Hạ. Năm 982, Hạ quốc công Lý Kỳ Thiên mở mang
bờ cõi đến Cam Túc, Ninh Hạ, Thiểm Tây bây giờ, đổi quốc hiệu là Đại
Hạ, đóng đô ở Hạ Châu tức là thành Ngân Xuyên bây giờ (thủ phủ của khu
“tự trị” Ninh Hạ ngày nay). Nước Đại Hạ nằm ở phía chính nam khu vực
của người Mông Cổ. Nước này có khoảng năm triệu dân, sản xuất vải, lụa
rất đẹp. Vua Đại Hạ có quân đội đóng tại những ốc đảo, nơi có cây xanh, có
nước ngọt giữa sa mạc mênh mông khô cằn trên Con Đường Tơ Lụa, đánh
thuế các đoàn khách thương. Đó là một nguồn lợi quan trọng của nước này.
Thời đó, người Khiết Đan thuộc tộc Mãn thành lập ở phía đông-bắc Trung
Nguyên của nhà Tống một quốc gia rộng lớn gọi là Liêu. Đại Hạ liên kết
với Liêu cùng tấn công Trung Nguyên. Nhà Tống yếu thế, hàng năm phải
nộp cống bằng vàng bạc cho cả hai nước để cầu hoà. Năm 1115, trong nội
bộ nước Liêu, nhóm bộ lạc Nữ Chân tách ra thành lập nước Kim, lúc đầu
kinh đô đặt ở Trung Đô (Bắc Kinh bây giờ), sau thiên về Khai Phong. Năm
1124, Tống và Kim hợp tác diệt Liêu, nhưng sau đó vua Tống Hy Tông lại
phải nộp cống cho Kim. Và Đại Hạ cũng mất đồng minh luôn.
Năm 1126, người Kim diệt nhà Tống ở Hoa Bắc. Người Kim đi chinh phục
các xứ chung quanh và nước Kim trở thành một nước rất lớn, bao gồm toàn
bộ Mãn Châu và Triều Tiên, gần hết Hoa Bắc bây giờ. Nước Kim nằm ở
phía đông-nam khu vực của người Mông Cổ. Thời bấy giờ mà nước này đã
có tới 20 triệu dân, 600 ngàn quân, phần lớn đóng ở phía nam, nơi giáp với
nước Nam Tống. Nước này của người Tàu, do con cháu nhà Tống, sau khi
thua người Kim, chạy xuống phương nam lập ra năm 1127, kinh đô là
thành Hàng Châu.
Phía tây khu vực của người Mông Cổ là nước Tây Liêu, địa bàn là khu Tân
Cương của Trung Hoa và nước Kazakhstan bây giờ, kinh đô là Hổ Tư Oát
Nhĩ Đoá (Husiwoerduo). Cư dân ở đây là người Duy Ngô Nhĩ, một ngành
của giống Đột Quyết, theo đạo Hồi.