“A, Sasha, cả cậu nữa à? Tớ cứ tướng cậu giỏi giang lắm mà!”
“Nhìn hắn ta vật vã khổ sở trước mắt tay sĩ quan kìa! Thôi nào, thôi nào,
lại nhà máy thép với bọn tôi thôi! Sao chứ, cậu tưởng cậu sẽ kiếm được
công việc văn phòng chắc? Đúng là đồ cợt nhả; nhìn hắn xem, còn chưa
chịu thôi!”
“Cụ Edik ơi, cụ nghĩ mình có thể đi cả chặng đường đến Estonia không
hả? Hà? Thôi nào, vui lên, chúng tôi sẽ đỡ cụ một tay!”
Những người biết đọc muốn gây ấn tượng với bọn Đức. Họ đọc lại
những dòng chữ giống như các diễn viên đang độc thoại. Nhiều người
trong số họ vẫn còn đọc tiếp sau khi đã được ra lệnh dừng lại, nhấn nhá
thêm những từ quan trong, thể hiện vốn từ vựng phong phú của mình. Họ
bước sang phía bên phải, rạng ngời hãnh diện, gật đầu với những đồng đội
có giáo dục của mình, hài lòng với sự xoay chuyển của tình hình. Vyborg
cũng không quá xa, và làm việc trong một tòa nhà được sưởi ẩm với ba bữa
một ngày là viễn cảnh tốt hơn so với việc ngồi trong chiến hào cả đêm chờ
đạn cối trút xuống.
Kolya nhường mắt, nhìn những người biết chữ chúc mừng lẫn nhau.
“Xem chúng kìa,” anh ta nói lí nhí. “Chúng muốn được nhận giải vì chúng
đọc được báo cơ đấy. Và hãy xem những thằng Đức kia vênh váo làm sao
chứ. Có lẽ tôi sẽ đọc cho chúng chương đầu tiên trong Eugene Onegin. Cô
nghĩ như thế sẽ gây ấn tượng vói chúng không?" Sáu mươi khổ, rat-tat-tat-
tat-tat. Chúng tưởng ở châu Âu chỉ mình chúng có văn hóa chắc? Chúng
thực sự muốn đem Goethe và Heine đấu với Pushkin và Tolstoy à? Tôi chịu
chúng âm nhạc. Khoảng cách gần hơn là chúng tưởng, nhưng âm nhạc thì
tôi chịu chúng. Cả triết học nữa. Nhưng văn học ấy à? Không, tôi nghĩ là
không.”
Tên Einsatzkommandos mũ đen chỉ còn cách hai người nữa trong hàng
là đến Kolya, anh ta đứng bên trái ta. Ta cảm thấy một bàn tay đi găng bóp
chặt tay phải mình và ta quay sang nhìn thấy Vika, khuôn mặt nhợt nhạt
của cô nghiêng về phía ta, đôi mất dữ dội của cô không hề chớp cho dù là
qua cả những tia nắng chiếu xiên khoai. Cô đã cầm tay ta để báo động ta
