Việc chính danh là dùng cái danh cho hợp với cái nghĩa, rồi sắp đặt người và
việc theo một tôn ti, trật tự đúng với danh nghĩa
Lời của vua có một uy lực huyền bí mãnh liệt.
Ba giềng là ba mối quan hệ vua tôi, cha con, chồng vợ
Sáu phép là sáu đạo làm vua, làm tôi, làm cha, làm con, làm chồng, làm vợ.
THỨ BA: XEM NGHE
Phép xem xét và nghe ngóng
(1)
là xem xét cái hình nhỏ, nghe ngóng cái tiếng
nhỏ, hình nhỏ mà không thấy được, tiếng nhỏ mà không nghe được.
Cho nên bậc vua sáng suốt xem xét cái “nhiều nhặn” ở trong cái vật nhỏ
nhặt, nghe ngóng cái “vang ầm” ở trong cái tiếng nhỏ nhẹ, lấy trong hòa với
ngoài, lấy ngoài hòa với trong.
Cho nên đạo làm chính trị cốt ở nghe ngóng nhiều, để mà lượm lặt và thu
nạp lời tâu của kể dưới. Khi sắp đặt mưu kế mà dùng tới cả kẻ sĩ bậc thấp, ắt
vạn vật sẽ giúp cho mắt thấy rõ, các âm thịnh sẽ giúp cho tai nghe rõ.
Cho nên kinh sách có nói: Thánh nhân không có tâm ý bình thường (nhất
định)
(2)
mà lấy tâm ý của trăm họ làm tâm ý của mình, dùng mắt của trăm họ để
cho tâm xem xét, dùng miệng của trăm họ để tâm nói năng, dùng tai của trăm
họ để tâm nghe ngóng, lấy thân của trăm họ để tâm yên ổn.
Cho nên thân có tâm
(3)
cũng như nước có vua. Dùng trong để hòa ngoài thì
vạn vật sáng tỏ ra.
Thấy được cái hình của mặt trời mặt trăng thì không đủ để gọi là sáng mắt;
nghe được tiếng sấm sét không đủ để gọi là rõ tai. Cho nên bậc vua trong loài
người, lấy thấy nhiều làm trí, lấy nghe nhiều làm thần. Thế mà năm âm không
nghe thì không biết lấy gì mà phân biệt cung thương
(4)
, năm sắc không thấy thì
không biết lấy gì mà phân biệt đen vàng.
Bởi vì được nghe bậc vua sáng thường giống như ngày đêm. Ngày thì việc
công thi hành, đêm thì việc tư phấn phát. Hoặc có điều oan ức trong tiếng kêu
than mà lại không nghe được, hoặc có điều thành thực trong sự tiến cử việc
lành mà lại không được tin cậy; tiếng kêu oan mà không nghe ắt là kẻ bị oan
khuất không thể giải thoát được; tiến cử việc lành mà không thu nạp ắt là
người trung thành không được tin cậy, kẻ tà sẽ dung dưỡng việc gian trá.
