Trong việc mừng giận, không nên làm bậy bạ, làm việc tư mà bỏ việc công.
Người tướng không thể giận việc riêng mà gây việc chiến tranh, mà phải lợi
dụng tâm chí của quần chúng, còn nếu lấy sự giận việc riêng mà gây chiến ắt là
việc sử dụng quần chúng phải thất bại.
Đã giận rồi không thể vui trở lại, đã mừng rồi không thể lại giận.
Cho nên trước hết dùng văn rồi sau mới dùng võ. Trước hơn ắt là sau thua,
trước giận ắt là sau hối tiếc, chỉ một sáng giận dữ để thân thể phải tiêu vong.
Cho nên người quân tử uy nghiêm mà không dữ tợn, bực tức mà không giận
dữ, lo mà không sợ, vui mà không mừng, phải có việc đáng bực tức rồi sau
mới dùng uy vũ thêm vào.
Dùng uy vũ thêm vào ắt là hình phạt được thi hành, hình phạt thi hành ắt là
bọn gian tà bị ngăn cản. Không dùng uy vũ thêm vào ắt là hình phạt không
đúng; hình phạt không đúng ắt là việc xấu không được sửa chữa, nước ấy phải
mất.
THỨ MƯỜI HAI: DẸP LOẠN
Phép trừ rối loạn là khảo sát quan lại, kiêm gồm các chức vụ, dẹp bỏ cái văn
vẻ giả dối ở bên ngoài, giữ lại cái thực chất ở bên trong.
Nếu các việc làng nhàng không dứt ắt là có mầm loạn sinh ra, nếu các việc
nhỏ nhen hèn hạ không trừ ắt là trở nên tai họa quái gở.
Nếu ba giềng
(1)
không ngay thẳng, sáu mối
(2)
không chỉnh đốn ắt là loạn lớn
sinh ra.
Cho nên phép trị nước là giống như vẽ hình tròn thì đừng cho sai với thước
quy
(3)
, vẽ hình vuông thì đừng cho sai với thước củ
(4)
, có gốc đừng để mất ngọn
làm chính trị thì đừng cho mất đạo lí, như thế muôn việc có thể thành công,
công nghiệp có thể bảo tồn.
Ba quân loạn lạc, lộn xộn rối ren, đều phải tìm hiểu lí do.
___________________
Ba giềng (tam cương) là ba mối quan hệ vua tôi, cha con, chồng vợ.
Sáu mối (lục kỉ) là sự liên lạc với hàng cha, hàng anh em, họ hàng, hàng
cậu, hàng sư trưởng, bạn bè.
Thước qui: cái compa.
