Cho nên ngẩng mặt trông lên thì không nên sơ ý phía dưới; đằng trước thì
không nên sơ ý ở đằng sau. Đó là trường hợp Tần Mục Công đánh nước Trịnh
mà hai người con biết sẽ bị thiệt hại; vua Ngô nhận gái Việt mà Tử Tư biết sẽ
thất bại; nước Ngu nhận ngựa làm bằng ngọc bích mà Cung Chi Kì biết sẽ bị
thiệt hại; Tống Tương Công tập luyện binh xa mà Mục Di biết rằng sẽ thua. Trí
thức như thế, lo tính chu đáo như thế, có thể gọi là sáng suốt vậy.
Nương theo dấu vết của trận đổ vỡ, đi theo đuôi các việc suy sụp, chìm đắm,
để tiến tới trước, thì làm sao mà tới kịp được. Cho nên nhà Tần nối nghiệp bá
chủ mà không theo kịp đạo của Nghiêu, Thuấn.
Sự nguy biến sinh ra từ sự yên ổn,
Sự mất sinh ra do sự còn,
Điểu hại sinh ra từ điều lợi,
Sự rối loạn sinh ra từ yên trị.
Bậc quân tử xem điều nhỏ nhặt mà biết rõ ràng, thấy đầu mà biết đuôi, nên
tai họa không thể theo đâu mà dấy lên được, đó là phép lo tính.
THỨ MƯỜI SÁU: XEM XÉT ÂM THẦM
Phép xem xét âm thầm cũng giống như phân loại các đồ vật để hiểu rõ ý
nghĩa của mỗi vật.
Ngoài bị tổn thương ắt là trong bị cô độc; trên ngờ ắt là dưới nghi; nghi ắt là
người thân không dùng; ngờ ắt là người xem xét không đúng phép; không
đúng phép thì mưu kế rối loạn; mưu kế rối loạn thì nước gặp cảnh nguy nan;
nước nguy nan thì không yên ổn.
Đó là kế thường suy nghĩ thì lo xa; lo xa thì yên ổn; không lo nghĩ thì sẽ gặp
nguy nan.
Kẻ giàu thì được thỏa chí; kẻ nghèo thì không gặp thời.
Ham thích nhiều thì tiêu phí nhiều; chứa trữ nhiều thì mất mát nhiều.
Đua nhau mua sắm thì hết tiền của; chuyên quyền thì không thành công.
Nhiều người cùng lo một việc thì phiền phức; sự phiền phức sinh ra do sự
lười biếng (ỷ lại vào nhau).
Thuyền hở (đáy) thì nước vào; túi thủng (đáy) thì ở trong chẳng còn vật gì.
