5. Lấy của mà thử để xem có thanh liêm không.
6. Lấy sắc đệp mà thử để xem có đứng đắn không.
7. Lấy việc khó khăn mà thử để xem có dũng cảm không.
8. Cho uống rượu say để xem có giữ được thái độ không.
Có tướng dũng và tướng trí, nên dùng thế nào cho phải? Rằng tướng dũng
có thể giúp được việc đánh thành hãm trận; nhưng liệu tính việc địch, chia đặt
quân kỳ, lam cơ ứng biến, nếu không có tướng trí thì không được. Mà kẻ dũng
thì thường kém kẻ mưu. Cho nên đời xưa đăng đàn, đắp đài, đẩy xe
(2), phải tìm tướng mưu trí
để giúp cho kẻ có sức mạnh. Người làm tướng không nên lấy giỏi cung đao cưỡi bắn làm tài, mà phải lấy thông suốt cổ kim làm giỏi.
(2) Chỉ việc phong tướng.
Xem giỏi ở chỗ nào? Muốn biết tướng giỏi hay tồi cần phải kích thích để
xem động hay không động. Kích thích mà động đó là tướng ngu. Tướng ngu
thấy lợi thì động, khinh địch thì động. Nên dùng hai phép dụ thì bắt được ngay:
kẻ thấy lợi mà dụ bằng mồi là bắt được; kẻ khinh địch thì uy hiếp là bắt được.
Kích thích mà không động là tướng hiền. Tướng hiền thì trí chu đáo nên không
động, phép chu đáo nên không động. Nên dùng hai phép để nắm. Đấu trí với
nhau, không ai thắng ai, phải dùng phép để nắm chỗ sơ hở của trí, nhằm một
chút hở của trí mà đánh vào. Đấu phép với nhau, không ai chịu ai, phải dùng tí
để nắm chỗ biến hoá của phép, nhân chỗ ngẫu nhiên sơ hở của phép mà đánh
vào. Sách Binh chí
(1)
nói "đánh mưu" là thế đó. Hai bên giao chiến với nhau
mà muốn biết tình hình thực hư ở trong quân, trước hết là mình phải biết
người ta mà đừng để người t biết mình. Biết được tình hình hư thực của người
rồi thì đánh chỗ mềm mà không đánh chỗ cứng. Sách Binh chí nói đánh chỗ
cứng thì mềm phải cứng, đánh chỗ mềm thì chỗ cứng phải mềm, chính là thế.
Đi sâu vào đến chỗ vô hình, giấu kỳ ở chính, giấu chính ở kỳ, lấy kỳ làm chính,
lấy chính làm kỳ. Sách Binh chí nói: Phàm đánh trận dùng chính mà hợp, dùng
kỳ mà thắng, muốn chiến thắng không ngoài kỳ với chính, kỳ chính biến hoá
không biết thế nào là cùng, kỳ chính cùng sinh ra nhau, nh ư cái vòng tròn
không có đầu mối. Xét được hư thực, rõ được mềm cứng, hiểu được kỳ chính,
đó là ba điều báu của phép dùng binh vậy. Lại nói: biết mình biết người, trăm
trận tăm thắng
(2)
. Nuôi khí dân, định chí quân, thế gọi là biết mình; xét rõ tình
hình địch, thế gọi là biết người. đó là ba điều thiết yếu. Ba điều thiết yếu cũng
như ba điều căn bản, tại sao? Vì đạo làm tướng coi quân, khoan và nghiêm
