cho địch, dâng tướng cho địch, đều là do kẻ bàn nói mà đến nỗi. Các triều
Đường, Tống, Minh bị thua, đều vì cớ đó, mà nhà Tống quá tệ, nhà Minh lại
càng tệ hơn. Người luận về việc nhà Tống thì cho rằng bàn bạc nhiều mà thành
công ít; người luận về việc nhà Minh thì cho rằng nhà Minh mất nước, không
mất ở giặc cướp mà mất ngay từ trong cổng ngõ, không mất ở bờ cõi mà mất
ngay từ lời can của đài quan
4
, cái tệ là ở chỗ không bàn lấy người làm được
việc, mà chỉ bàn lấy người không biết làm việc, bàn bạc rối bời như tơ khó gỡ.
Xem xét xưa nay thì chỉ có vua Tuyên đế nhà Hán dùng Triệu Sung-quốc
5
là
đúng phép dùng tướng thôi.
___________________________
1.
Nghĩa là tướng được sai đi đánh chưa xuất quân mà chức quan ngự sử có
trách nhiệm ăn nói đã dâng sớ lên nhà vua dồn dập để vạch lỗi của tướng, chỉ
cái tệ người làm thì ít, người nói thì nhiều.
2.
Màn trướng, chữ Hán “duy ốc” là chỗ làm việc của vua.
3.
Tú ý trực là chức quan thị ngự sử đời Hán.
4.
Đài quan: Tức quan ngự sử, có trách nhiệm nói bàn.
5.
Triệu Sung-quốc: Tướng nhà Hán, đời Vũ đế đánh Hung-nô, đời Tuyên đế
đánh Tây-khương, tức Tiên-ty, lập được nhiều chiến công, Hán Tuyên đế
chuyên nghe kế hoạch của Sung-quốc nên thành công.
IV –
Đạo làm tướng
Sách Võ kinh: Phàm cái nguồn để biến đổi quân kì quân chính là ở chỗ đến
việc thì không nói, dùng binh thì bí mật, cho nên việc thì nắm trước, động thì
lặng im, dùng thì người ta không ngờ, mưu thì người ta không biết. Phàm
muốn thắng thì trước tỏ cho địch biết là ta yếu rồi mới đánh, cho nên quân ít
mà công nhiều. Chưa thấy thắng mà đã đánh, quân tuy nhiều cũng thua. Người
đánh giỏi thì bình tĩnh mà không rối, thấy thắng thì đánh, thấy không thắng thì
dừng.
Sách Kinh thế: Đời xưa, người giỏi dùng binh, ý muốn như thế mà làm
không như thế, khiến họ lại ngờ rằng ý muốn không như thế, là để làm đúng ý
mình muốn như thế. Đó là phép tinh vi để phá quân bắt tướng, hàng thành
phục ấp vậy. Nay thì ý muốn không như thế, cho nên làm như thế, khiến họ lại
