không thể nào địch lại được. Cho nên nói rằng: Cất người hiền dùng người tài,
không kể ngày giờ nào mà việc đều lợi; sáng pháp luật tỏ hiệu lệnh, không phải
bói toán mà được tốt lành; quý người có công, nuôi người khó nhọc, chẳng cầu
đảo mà được phúc. Lại nói: Thiên thời không bằng địa lợi, địa lợ không bằng
nhân hòa. Thánh nhân đời xưa, cẩn thận việc người mà thôi. Người tướng,
ngày chịu mệnh quên cả nhà; ra bày quân nằm ở đồng thì quên cả cha mẹ; vén
áo bào mà đánh trống thì quên cả mình.
Ngô Khởi khi ra trận, người tả hữu dâng gươm, Khởi nói: “Tướng chỉ
chuyên cầm cờ trống mà thôi. Lâm nạn quyết đánh, vẫy gươm chỉ giáo là việc
của tướng, dùng một thanh gươm không phải là việc của tướng. Cho nên người
biết đạo trước hết phải dự tính đến sự thất bại vì không biết chỗ dừng. Có phải
là chỉ tiến mới nên công đâu! Khinh tiến mà cầu đánh thì địch sẽ mưu dừng lại,
nếu ta tiến đi ta sẽ bị địch đánh. Cho nên Binh pháp nói: Tiến mà theo, thấy thì
đánh, nhà vủa không dám đương mà cứ lấn vượt, như thế thì sẽ mất quyền.
Lời nói không cẩn thận thì bị lấn; lấn át không chừng mực thì bị phá. Nước
tràn sét đánh, ba quân rối loạn. Nếu muốn yên được nguy, trừ được nạn, thì lấy
trí mà quyết đoán, xem lời bàn ở lang miếu
1
là cao, xem lời nói khi chịu mệnh
là trọng. Lời bàn vượt cõi phải cho sắc bén, như thế thì có thể thắng phục nước
địch.
Binh có năm điều rất quan trọng: Làm tướng quên nhà, vượt cõi quên cha
mẹ, đánh giặc quên mình, quyết chết thì sống, gấp thắng thì thua. Đâm chết
được trăm người, có thể hãm hàng rối trận. Đâm chết được nghìn người, có thể
bắt địch giết tướng. Đâm chết được vạn người, có thể hoành hành trong thiên
hạ. Chuyên nhất thì thắng, lìa tan thì thua; mặt trận kín thì vững bền; mũi nhọn
thưa thì địch dễ đến. Quân sợ địch hơn sợ tướng thì thua. Sở dĩ biết sự được
thua, là do cân nhắc tướng với địch. Địch với tướng như cái cân vậy, yên tĩnh
thì trị, gấp vội thì rối. Người xưa đuổi chạy không quá trăm bước, rút lùi không
quá hai xá
2
, đó là để bày tỏ điều lễ. Không ép uổng người bất năng, thương xót
người đau ốm, đó là để bày tỏ điều nhân. Thành hàng rồi mới khua trống, đó là
để bày tỏ điều tín. Tranh lấy nghĩa mà không tranh lấy lợi, đó là để bày tỏ điều
nghĩa. Lại hay tha người quy phục, đó là để bày tỏ điều dũng. Biết sau biết
trước, đó là để bày tỏ điều trí. Sáu đức ấy theo từng thời mà dạy, để làm đạo
dựng kỉ cương cho dân, đó là chính trị từ xưa vậy.
