Pháp luật của nước không dùng cho quân, kỉ luật của quân không dùng cho
nước. Kỉ luật của quân đem dùng cho nước thì dân đức phải bỏ, pháp luật của
nước đem dùng cho quân thì quân đức phải yếu. Cho nên ở nước thì lời nói
mềm mại ôn tồn; ở triều thì cung kính nhún nhường, sửa mình để đối đãi với
người, vua không triệu thì không đén, không hỏi thì không nói, khó tiến dễ lui;
ở quân thì khi đứng cứng cát, khi đi thì mau mà quả quyết, mặc giáp trụ thì
không lạy, ngồi xe quân thì không chào, qua cửa thành thì không rảo bước, gặp
việc nguy thì không nhường ai. Cho nên lễ với pháp là trong với ngoài, văn với
võ là tả với hữu.
Lòng tướng lòng quân đều là lòng cả. Ngựa trâu, xe cộ, quân lính nghỉ ngơi
no nê, đều là sức cả. Dạy thì làm trước, đánh thì theo tiết. Tướng quân ví như
mình, quân đội ví như tay chân, hàng ngũ ví như ngón tay ngón chân.
Phàm chiến tranh phải có thiên, có tài, có mỹ. Thời giờ không thay đổi, quân
đi phải bí mật, đó gọi là thiên; quân chúng cứ nẩy ra ý hay, đó gọi là tài; quân
lính tập trận giỏi, mọi vật đều dự bị đầy đủ, đó gọi là mĩ.
________________________________
1.
Lang miếu: Triều đình.
2.
Quân đi 30 dặm là một xá.
Sách Bảo giám: Cho nên khi chưa ra quân thì yên lặng như cô gái chưa
chồng; khi địch đã đến thì như con thỏ sổng, khiến địch không kịp chống cự.
Mọi người cứng rắn, lời nói nóng hổi. Xe thì kín là chắc, quân thì ngồi là chắc,
áo giáp nặng thì bền, binh khí nhẹ thì hơn. Thư từ tin tức phải dứt, thế gọi là
dứt sự trông ngóng. Chọn nơi tốt để đóng quân, thế gọi là thêm mạnh cho
người. Bỏ gánh đội nặng mà ăn hà tiện, thế gọi là mở ý cho người. Đó là chính
trị từ xưa vậy.
Nhạc Vũ-mục
1
nhà Tống nói: Cái thuật dùng binh, các điều nhân, tín, trí,
dũng, nghiêm, thiếu một điều là không được
2
. Đại thể hành binh có ba điều:
Một là trời, hai là đất, ba là người. Thế trời là mặt trời mặt trăng trong sáng,
năm ngôi sao đúng độ, sao chổi sao bột không hiện, hơi gió điều hòa. Thế đất
là thành cao bờ thẳm, sông to nghìn dặm, cửa đá hang sâu, đường ruột dê
quanh co. Thế người là vua thánh tướng hiền, ba quân giữ lễ, sĩ tốt vâng lệnh,
giáp bền lương đủ. Người tướng giỏi nhân được thời trời, dùng được thế đất,
nương được lợi người, thì tới đâu cũng thắng, đánh đâu cũng được vạn toàn.
