Quân được hay thua do ở người tướng. Có phải bởi tướng làm nên đâu, chỉ
do sự dùng của tướng mà thôi. Trí địch muôn người, không dùng được muôn
người thì cũng như người ngu vậy; dũng nhất ba quân, nếu không dùng được
ba quân thì cũng như người nhát vậy. Người tướng giỏi đứng đắn mà hay biến
hóa, cứng cát mà hay thương người, nhân từ mà hay quyết đoán, dũng cảm mà
hay tường tất, lấy sách lược mà chế ngự quan và quân, chưa thấy ai như thế mà
không dựng được công nghiệp để dẹp yên họa loạn bao giờ.
Nhà nước hành quân trao luật, cái quyền sinh sát do đại tướng làm chủ. Làm
lòng dạ của nước, nắm sinh mệnh của ba quân, có thể không thận trọng sự lựa
chọn hay sao! Nếu muốn phong tướng, trước phải lấy tinh thần mà xét nên
chăng về bốn điều: 1. diện mạo; 2. lời nói; 3. cử động; 4. việc làm.
Sách Vạn cơ chí
1
: Dẫu có một trăm vạn quân và một tướng có khí nuốt địch,
phỏng đem hết vũ khí của cả nước trao cho, nếu không dùng được người thì
làm gì được? Tướng lớn và nhỏ đều có bốn bậc, tướng nào mà không dự ở cả
trong tám bậc ấy, thì không thể gọi là tướng được. Bốn bậc tướng lớn là: 1)
thiên tướng, 2) địa tướng, 3) nhân tướng, 4) thần tướng. Bốn bậc tướng nhỏ là:
1) uy tướng, 2) cường tướng, 3) mãnh tướng, 4) lương tướng.
Quân đến nơi nào, cũng phải xét kĩ địa lí. Núi chằm, xa gần, rộng hẹp, hiểm
dễ, rừng rú dày mỏng, khe suối sâu nông, nếu xem như ở trên bàn tay, thì khi
chiến thắng, sau trước không ngăn trở, tả hữu không ngưng trệ, quân bộ quân
kị đi lại đều tiện, giáo mác sử dụng được hợp, chỉ huy tiến thoái đều thuận
tình, người ngựa không bị bức nghẽn, đánh giữ thì được lợi về lương chứa,
phát quân thì được đủ về nước cỏ, người ngựa không bị đói khát, hãm vào đất
chết mà có thể sống, lâm vào chỗ mất mà có thể còn, đất nghịch mà dùng thuận
được, đất thuận mà dùng nghịch được, không chọn khó dễ, đều có thể yên mà
sau động, động mà quyết thắng, thế gọi là địa tướng
2
.
_________________________________
1.
Chúng tôi không tìm ra sách Vạn cơ chí.
2.
Thiên tướng đã nói ở trên, nên đây chỉ nói địa tướng thôi.
Thanh liêm về của cải, tiết kiệm về tiêu dùng, lơ là về rượu, giữ mình theo
lễ, thờ bề trên lấy trung, vui lo cùng quân lính, lấy của địch mà không tích trữ,
bắt phụ nữ địch mà không giữ riêng, nghe mưu mà dùng người, gặp ngờ thì
phán đoán, dùng mà không lấn người, nhân mà không bỏ phép, giấu tội nhỏ
