Tướng mùa đông không mặc áo da, mùa hè không dùng quạt, trời mưa
không che lọng, gọi là lễ tướng; không tự mình theo lễ thì không biết quân lính
rét nóng thế nào. Ra cửa ải gặp chỗ bùn lầy, tướng nên xuống đi bộ, thế gọi là
lực tướng; không tự mình ra sức thì không biết quân lính vất vả thế nào.
Phàm khi hành quân, quân đã định được nơi đóng thì tướng mới đến nhà ở;
cơm nấu chín rồi thì tướng mới đi ăn; quân không đỏ lửa thì tướng cũng không
đỏ lửa; thế gọi là ngăn lòng muốn. Tướng không ngăn lòng muốn thì không thể
biết quân lính no đói thế nào.
___________________________
1. Xem Võ kinh trực giải, phần “Tư mã giáp”, chương 22.
2. Chữ Hán là “thành đoạt vụ thoát”, chúng tôi dịch thế này, nhưng thấy
nghĩa câu này không được thông mạch lạc với văn trên dưới mấy.
V –
Kén Luyện
Sách Võ kinh: Võ vương hỏi: Đạo luyện quân là thế nào? – Thái công thưa:
Trong quân có những người rất dũng lược, liều chết, không sợ đau đớn bị
thương, họp thành một toán gọi là quân mạo nhẫn
1
. Có những người vọt xa
nhảy cao, nhẹ chân chạy nhanh, họp lại thành một toán gọi là quân quán
binh
2
. Có những người bầy tôi thất thế muốn lập lại công danh, họp lại một
toán gọi là quân tử đấu
3
. Có những người là con em của tướng chết trận, muốn
vì tướng mình mà trả thù, họp lại một toán gọi là quân căm thù. Có những
người nghèo đói bực dọc muốn cho thỏa chí, họp làm một toán gọi là quân tất
tử
4
.
Thái tôn hỏi: Gia-cát Lượng bảo rằng quân có tiết chế mà không có tướng
tài cũng không thể thua được, mà quân không có tiết chế dù có tướng tài cũng
không thể thắng. Trẫm ngờ lời bàn ấy không được thực đúng. – Tĩnh nói: Lời
bàn của Võ hầu
5
có tính chất khích động. Thần xét sách Tôn tử nói rằng: Dạy
tập không rõ ràng, quan và quân không thường, bày binh ngang dọc, thế gọi là
loạn. Từ xưa loạn quân tự thua không thể chép hết. Kể ra, dạy tập không rõ
ràng, là nói sự huấn luyện không theo phép đời xưa; quan và quân không
thường là nói tướng thần trao nhiệm không giữ chức lâu; loạn quân tự thua là
nói tự mình tan vỡ chứ không phải bị địch đánh mà tan vỡ. Thế nên Võ hầu nói
