Cao cao thấp thấp tùy theo thế, dài ngắn rộng hẹp biến theo hình. Trận
chữ nhân thật thần vậy.
_____________________________
1. Đương, thụ, xả, xung: lúc chống giặc, lúc chịu giặc, lúc bỏ, lúc xông.
2. Khi thổ, khi nạp: Khi nhả ra, khi nuốt vào.
IV - Quân lễ
Phụ: Thưởng phạt.
Trị quân phải theo lễ, mà quyền bính ở mình. Trị quân mà đối với người trẻ
người lớn đều có lễ, thì biết là người đủ làm được việc. Trị quân mà không
theo lễ, thì tướng nhỏ có thể lấn được tướng súy, tướng súy có thể lấn được
thiên tử, họa loạn do đó mà sinh ra. Quyền lớn không thể không ở mình được,
nếu quyền dời xuống người dưới, trên dưới thế ngang nhau, trên không sai
khiến được dưới, dưới không bẩm báo lên trên, đó là quyền lớn không ở mình
vậy. Thời Hậu Đường quân sĩ giết tiết độ sứ, rồi nhân lấy chức của người bị
giết ấy mà trao cho. Gần đây như họ Trịnh mất quyền thống ngự, quân sĩ sinh
kiêu
1
, đến nỗi loạn vong, thì cũng giống thế. Tuốt gươm đứng dậy, giết trâu
khao quân để yên ủi khuyến miễn, thì sĩ khí phấn khởi lên nhiều. Nên trọng
thưởng ở nơi biên cảnh. Khi quân Di Địch lấn cõi, bọn đại gian thì mưu can
phạm đạo thường, bề tôi giỏi thì vâng mệnh đi đánh để giữ vương quốc, siêng
việc vua mà lập công lớn. Binh pháp nói: công lao không việc nhỏ nào mà
không chép để thưởng. Ở quân thì đi đứng cứng cáp; khi đi mau thì quả quyết;
mặc binh phục thì không lạy; ngồi xe binh thì không chào; qua cửa thành
không rảo bước; gặp việc nguy không nhường ai. Cho nên lễ với pháp là ngoài
với trong, văn với võ là tả với hữu
2
. Khi xe vua đến, tôi con nên giết trâu lọc
rượu để đãi trăm quan, há dám đem quân giặc mà biếu cho vua cha đâu? Quân
(đi thú) đi sau tướng lại
3
mà đến sau chỗ đại tướng một ngày thì cha mẹ vợ con
cùng bị tội hết
4
; quân trốn về nhà một ngày mà cha mẹ vợ con không bắt hay
nói ra thì cũng đồng tội. Đánh trận mà quân sĩ bỏ trốn và tướng lại bỏ sĩ tốt mà
chạy một mình thì đều chém. Lại trước bỏ quân mà thua chạy, sau lại hay chém
được mà cướp nắm lấy quân thì thưởng. Ba quân đại chiến, nếu đại tướng chết
mà quan lại đi theo 500 người trở lên không hay liều chết với địch được thì
