phải người bản thổ. Như ở giữa đồng không, bốn phía không phân biệt được,
lại gặp đêm tối, thì nên trông sao Bắc thần
1
và ngắm sao Trung tinh
2
làm chính.
________________________________
1.
Ngôi sao sáng ở đuôi sao Bắc đẩu, tức Estoile polaire.
2.
Chòm sao trong nhị thập bát tú ở giữa trời.
III – Đồn trú1
Dời đi. Quân không nhất định đóng ở đâu, cũng không nhất định đi
đâu. Nhưng phải xem cơ nghi; mùa xuân mà cỏ cây khô cằn thì dời; mùa
hạ mà suối chằm mưa ngập thì dời; phục ở rừng rậm, gió quá thì dời; có
tiện thì đến, có lo thì dời; có lợi thì ở, không lợi thì dời; địch yếu thì ở, địch
bền thì dời; đây mạnh kia yếu, đây hoãn kia gấp thì dời; đây khó kia dễ
thì dời.
Đóng. Phàm đóng quân thì phải dùng nơi sau cao trước thấp, trông ra
hướng sáng, quay lưng hướng tối; nuôi sống ở đủ, nước lửa không lo, vận
tải tiếp tế không trở ngại; tiến có thể đánh, lui có thể giữ, chằm cỏ suối
nước, lấy củi, chăn súc đều đạt được cả. Đó là nơi có thể đóng được.
Nhưng số sản vật không đầy đủ cả, mỗi phương một khác, cho nên khi
tạm đỗ thì phải chọn nơi thích hợp với việc quân; ở lâu thì phải dùng địa
thế.
Dẹp giữ thóc lúa. Người Tần cắt lúa mạch mà Hoàn Ôn
2
vỡ; Triệu Thù
3
dời lương mà Hoàng Sào thua; Khấu Chuẩn
4
chôn thóc mà quân địch sợ;
Duy Phụ
5
đốt thóc mà quân Kim thiếu ăn; Vu Khiêm
6
bỏ kho không mà
giặc mạnh phải tiều tụy. Nhưng có khi dụ mà không nghe, lệnh mà không
theo, một vì trong cõi không nơi tích trữ, một vì nhà nước vay mượn khó
khăn. Vậy phải lấy ngay những nơi đất công ở trong thành hoặc chùa
quán để làm kho chứa, sai dân tự coi giữ, mà tự trao đổi bán chác, quan đi
qua cũng không hỏi đến. Thuyền vận tải không hết thì sau nhà nước mới
đong vào. Thóc chỉ có vào thành mà không có ra thành. Dùng gạo đổi tiền
thì dân ở thành tiện. Ta no thì địch đói, làm một việc mà tiện lợi được ba.
Nếu cấp bách quá không kịp thì cho chôn hay đốt đi.
