Cần. Người dùng binh không lúc nào là không nguy, cho nên không lúc
nào là không cẩn thận. Vào trong quân thì như người có trinh sát; ra
ngoài cõi thì nghiêm sợ như lúc giao trận; khi được lấy thì nghiệm cái gì
không hại; gặp sự hiểm thì phải tìm kẻ gian; địch đến thì lo có mưu; ta ra
quân thì có kế trước; cẩn thận mà làm việc quân, đó là đạo hay nhất.
Biết. Một là thông; hai là điệp; ba là trinh; bốn là hướng. Thông là
thông biết mưu kế của địch. Điệp là biết sự thực hư của địch. Trinh là biết
sự động tĩnh ẩn hiện của địch. Hướng là biết được núi sông rậm rạp,
đường sá quanh co, thế đất hiểm dễ. Biết được mưu kế thì biết được cách
phá; biết được hư thực thì biết được cách đánh; biết được động tĩnh ẩn
hiện thì biết thừa cơ; biết được sông núi đường sá thì biết được lối đi lại.
Trời. Gió giật ào ào, cần phòng ngọn gió; các sao đều động, hẳn có mưa
sa; mây mù bốn phía, sợ có quân nấp đánh úp; gió dữ mưa to, sấm sét dồn
dập, thì gấp chuẩn bị nỏ khỏe. Người khéo nhân thì không việc gì là không
thừa cơ; người giỏi phòng thì không dịp nào là không ứng dụng. Trời
chưa từng không do ở người, duy người là có thể nhân mà lấy dùng vậy.
Cần gì phải cầu nghiệm ở đâu?
Nhân. Phàm giặc đánh ta là có bảy điều nhân: ngày đêm mỏi mệt thì
nhân ta nhọc; cầm cự lâu ngày thì nhân ta lười; gió mây mù tối thì nhân
ta lơ; tên hết súng thưa thì nhân ta thiếu; ụ đơn bờ yên thì nhân ta sơ hở;
lửa cháy rối ren thì nhân ta nguy cấp; thanh đông kích tây để nhân ta
không ngờ. Đó là bảy điều nhân. Thành còn hay mất, không thể không
phòng bị vậy.
Lương Huệ vương
2
hỏi Uất Liệu tử
3
rằng: Hoàng đế dùng cả hình và đức cho
nên trăm đánh trăm thắng, có thế không? Uất Liệu tử thưa: Hình để đánh kẻ có
tội, đức để giữ nước, không phải là chỉ thời giờ âm dương thuận trái của trời
đâu. Hoàng đế làm đó chỉ là nhân sự mà thôi. Sao thế? Ví nay có một cái
thành, đông tây đánh cũng không lấy lại được. Vậy cả bốn phía cũng không có
thời nào thuận để nhân đó mà đánh được ư? Nhưng không đánh lấy được là vì
thành cao hào sâu, binh khí đầy đủ, tiền thóc chứa nhiều, tướng sĩ cùng một
lòng vậy. Nếu dưới thành hào nông giữ yếu thì đánh lấy được ngay. Do đó mà
xem thì thời giờ của Thiên quan không bằng việc người vậy.
