Xét thiên “Thiên quan” nói: Trở lưng ra nước mà bày trận là tuyệt địa; quay
mặt vào chằm là bệnh quân. Võ vương đánh Trụ, trở lưng ra sông Tế-thủy,
quay mặt vào chằm núi mà bày trận, lấy 22.500 người đánh hàng ức vạn quân
của Trụ mà diệt được nhà Thương, phải đâu Trụ đánh trận không được thời giờ
của Thiên quan? Tướng nước Sở là Công tử Tâm đánh nhau với người Tề. Bấy
giờ có sao chổi mọc chuôi ở về địa phận nước Tề. Chuôi ở nơi nào thì nơi ấy
thắng, điều ấy tỏ là không nên đánh. Công tử Tâm nói: Sao chổi biết gì, cứ
đánh nhau với sao chổi mà đảo ngược nó lại thì thắng
4
. Rồi đánh nước Tề, cả
thắng.
Hoàng đế nói: Trước phải thờ thần thờ quỷ, trước phải tìm xét và dùng trí
khôn, gọi là thiên quân chỉ là nhân sự mà thôi. Việc binh có khi thắng ở triều
đình, có khi thắng ở đồng nội, có khi thắng ở nơi chợ búa: Đấu thì được, nằm
thì may mà không thua, đó là không ngờ địch sợ hãi mà chết vậy. Chết mà
thắng, không phải là toàn thắng; không toàn thắng thì không có quyền đánh.
Cho nên minh chúa trong khi đánh giặc, họp trống họp còi, dè dùng đồ binh
khi, không cầu mà thắng vậy. Việc binh có khi bỏ phòng bị, triệt uy lực mà
thắng được, vì cớ có phương pháp, có đồ dùng đã định sớm rồi. Đối phó với
địch đã chu tất, thống suất cũng chắc chắn, năm người làm ngũ, mười người
làm thập, trăm người làm tốt, nghìn người làm suất, vạn người làm tướng, đã
chu tất, đến nơi đến chốn, hễ người nào sớm chết thì sớm thay, chiều chết thì
chiều thay, cân nhắc được địch, hiểu biết được tướng, mà sau mới cử binh.
Cho nên phàm khi họp quân, đường xa nghìn dặm thì định một tuần, trăm
dặm thì định một ngày phải họp ở đất địch. Quân đến họp trước vào sâu đất
địch, nếu nhầm đứt mất đường thì nên đóng ở thành to ấp lớn, khiến quân lên
thành mà bức nguy mấy lớp, thế gọi là bức địa hình để đánh yếu tái
5
. Giữ một
thành ấp mà mấy đường bị chặn, rồi theo đó mà đánh ngay. Tướng suý địch
không tin nhau, quân quan địch không hòa nhau, hình phạt có thể không theo,
ta đánh là thua ngay. Quân cứu của địch chưa đến mà một thành đã đầu hàng.
Bến cầu chưa mở, yếu tái chưa sửa, chỗ hiểm chưa đặt, cừ đập chưa bày, như
thế thì tuy có thành cũng không giữ được. Đồn xa chưa vào, quân thú chưa về,
như thế thì tuy có người cũng như không người vậy. Lục súc chưa họp, ngũ
cốc chưa thu, của cải không góp, như thế thì tuy có lương cũng như không
lương vậy. Phàm thành ấp rỗng không mà của hết, thì ta thừa lúc mà đánh.
